”ფანდარასტ”- ული ომი და წაგებული მშვიდობა
ვუძღვნი ზალიკო ქიქოძის ხსოვნას
ერთი ფილოსოფოსი მახვილსიტყვაობდა: რა უცნაური არსებაა ეს ადამიანი - განგებამ ფიქრის უფლება უბოძა და ის მაინც სიტყვის უფლებისთვის იკლავს თავსო.
არადა, რომ არა აზრის გ/ამო/თქმის და სხვებისთვის გაზიარების ეს უცნაური მიზანსწრაფვა, ალბათ ამ წერილის დაწერის სურვილი არ გამიჩნდებოდა. არც ჩემს მიერ განცდილი “ომი-მშვიდობის” გაპაექრების ისტორიას მოგიყვებოდით და თქვენი თანაგანცდის იმედიც არ მექნებოდა.
წერის სურვილი ომის პროცესში მიმდინარე საზოგადოებრივმა მითქმა-მოთქმამაც გამიძლიერა: ერთნი ამტკიცებდნენ, რომ ხელისუფლება რუსეთს შეეკრა, ხოლო მეორენი – ეს ყველაფერი დასავლეთის ხელდასმით მოხდაო. ამ ვარაუდებში, ძნელი არ არის აზროვნების საბჭოური დაღის ამოცნობა: ყველაფრის მიზეზი გარეთ არის, სხვაგან და სხვებში, პოლიტიკური პროცესები კულისებში, საზოგადოებისგან ფარულად იგეგმება, ჩვენ ვერასოდეს გავიგებთ და , მით უმეტეს, ვერ შევცვლით ისტორიის მდინარებას.
ამას თან დაერთო ეთნოცენტრიზმით გამოწვეული ფსიქოზი იმის თაობაზე, რომ დასავლეთი კარგად ვერ ირჯება ანუ ხმალ-ხანჯალ-აბჯარ-მუზარადი ვერ აისხა და ვერ ეკვეთა ღვთისმშობლის წილხვედრი ხალხის მტერსა და დუშმანს!
ვინც დღემდე ასე ფიქრობს, მისთვის ახია რაც მოხდა და რაც მოხდება. მაგრამ ოდესმე ხომ უნდა მივხვდეთ, რომ შეუძლებელია ყველა ჩვენი უბედურების მიზეზი ყოველთვის ჩვენგან შორს, ჩვენთვის მიუწვდომლის წიაღში იყოს. ხომ შეიძლება უახლესი ისტორიის გაკვეთილებით მაინც ვისწავლოთ, რომ - ეს ჩვენ ვართ ჩვენი დღევანდელობის მიზეზი? ჩვენ წავაგეთ მშვიდობა, რადგან ომის სამზადისს მივუყრუეთ და ვერ ვხვდებოდით, რომ მეგობრები მშვიდობისკენ მოგვიწოდებდნენ არა მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ რეგიონში თავიანთი ინტერესები აქვთ, არამედ იმიტომაც, რომ ეს კონფრონტაცია საქართველოს ავნებდა და დააზარალებდა.
არ დაიჯეროთ, რომ ევროპას რუსეთი ჩვენმა ხელისუფლებამ გააცნო! გაიხსენეთ მეორე მსოფლიო ომი, კავკასიური ომები, ჩეჩნეთის ტრაგედია, ბესლანი, ნორდ-ოსტი და ჩაწვდით ამ შეხედულების აბსურდულობას!
დაინახეთ, რომ ჩვენს დიდ მეზობელთან ომს ვერასოდეს მოიგებ, მშვიდობას კი – დიდი ხნით და აუცილებლად წააგებ.
მშვიდი და მშვიდობიანი
აფხაზებს და ოსებს პირველად 2000 წელს, საერთაშორისო ორგანიზაციის Iნტერნატიონალ Aლერტ- ის მიერ ორგანიზებულ სემინარზე, შევხვდი. მათთან დალაპარაკება ცოტა კი მაშინებდა, რადგან ომთან ემოციურად არაფერი მაკავშირებს. ბევრი მძიმე შეფასება და კრიტიკული აზრი მოვისმინე, მაგრამ ასევე დავინახე, რომ ამ აგრესიული ამოთქმის გარეშე შეუძლებელია გადატანილი ტრაგედიისგან დისტანცირება. ადამიანებს უნდათ გაგაგებინონ მათი განცდები, დაგროვილი და ვერგამოთქმული ნაფიქრალი, რათა შენი თანაგანცდა გამოიწვიონ. მხოლოდ მომხდარის შეფასების შემდეგ შეიძლება დაიწყოს გადაფასების ანუ მომავლის შენების პროცესი.
ასეც მოხდა. წარსულის გადააზრებამ თანამშრომლობის სურვილი დაბადა. ჩვენს ერთობაში ყველა კავკასიური ეთნოსის წარმომადგენელი ქალი მონაწილეობდა, ამიტომაც მას კავკასიელ ქალთა ლიგა /ჩაუცასუს ჭომენ’ს Lეაგუე დავარქვით.
2003 წლის სექტემბერში ლიგელები (ანა ჩოჩიევა, აზა ხაჩიროვა, აიშატ მაგომედოვა, ნათელა აკაბა, ირინა გრიგორიანი, ვალენტინა ჩერევატენკო) ცხინვალში შევიკრიბეთ. Aანამ გამორჩეულად სტუმართმოყვარე მასპინძელი შეგვირჩია, ამიტომ დაძაბულობა და შიში არავის გვიგრძვნია.
ყველა შეხვედრა ომის წლებში გადატანილი უბედურების გახსენებით იწყებოდა და ქართულ-ოსური ურთიერთობების საუკეთესო მაგალითებით მთავრდებოდა.
არასოდეს დამავიწყდება დევნილთა საერთო საცხოვრებელს შეკედლებული ქალი, რომელიც დერეფანში შემოგვეგება და თავისი შემზარავი ისტორიის თხრობა დაიწყო: როგორ ატარა დაჭრილი ქალიშვილი ტყე-ტყე და როგორ დალია სული საბრალომ. თვალებგაფართოებული ვუსმენდი და ცრემლები თავისთავად მდიოდა. თავზაედაცემული ვიყავი ამ სიგიჟის ზღვარზე მდგომი ქალის საცოდაობით და ვერ ვწყნარდებოდი.
ცხინვალელ პოლიტიკოსებს და სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებს უფრო კარსმომდგარი საპარლამენტო არჩევნები აინტერესებდათ და ამიტომ კომუნიკაციას პოლიტკორექტულობისა და დიპლომატიის სუნი ასდიოდა – აზრებიც და ემოციებიც თითქოს აფთიაქის სასწორზე იდო და წონასწორობას არ კარგავდა.
ერთ-ერთი დისკუსიის ბოლოს, ჩემი მზერა კედელზე გაკრულმა მთამსვლელების ფოტომ მიიპყრო. იქვე მდგომმა ახალგაზრდამ ჩათვალა, რომ ალპინიზმის ფანი ვარ და გამომელაპარაკა:
- ძალიან მიყვარს ეს საქმე, სვანეთში, ხევსურეთში, რაჭაში ყველგან ნამყოფი ვარ.
- მე კი ვერაფრით გაგაკვირვებთ მაგ სფეროში. უბრალოდ ეს კაცი ზალიკოს მივამსგავსე და ამიტომ დავაკვირდი.
ეს ვთქვი და ყმაწვილს თვალები საახალწლო გირლიანრებივით აენთო. ვიფიქრე, ახლა ხელში ამიყვანს და დამაბზრიალებს- მეთქი.
- ქიქოძეს იცნობ? ჩემი მეგობარია. აი, ვინ მიყვარს ძმასავით. აი, ვინ არის მშვიდი და მშვიდობიანი. აუცილებლად მომიკითხე, არ დაგავიწყდეს!
რომ არა ჩვენი მასპინძლის მანქანის გამოჩენა, ამ ბიჭს თავს ვეღარ დავაღწევდი. გარშემო ყველამ იფიქრა, რომ დიდი ხნის უნახავმა ნათესავებმა ერთმანეთი ვიპოვნეთ.
ცხინვალიდან მე და ყარაბახელი ირინა გრიგორიანი ერთად დავბრუნდით. თბილისში, როცა ვემშვიდობებოდი, მითხრა:
- ერთი გამაგებინა, რა კონფლიქტი გაქვთ თქვენ და ოსებს? ერთმანეთთან ისე მიდი- მოდიხართ, არავის ეკითხებით. ჩემს ქალაქში რომ აზერბაიჯანელი ჩამოვიდეს, დაცვით უნდა იაროს. შენ კი ისე დასეირნობდი, რომ პასპორტიც არავის უკითხავს. იმ დიდ ბაზრობაზეც ყველა ერთად ვაჭრობს.
მაშინ ვერც ვიფიქრებდით, რომ ეს ვითარება მალე კარდინალურად შეიცვალებოდა: ერგნეთი დაიკეტა და 2004 წლის ზაფხულში კინაღამ ომი დაიწყო. მაგრამ ყველა, ვინც ხმის ამოღება გაბედა, ლამის ეშაფოტზე აიყვანეს.
პარლამენტარმა ივლიანე ხაინდრავამ ხელისუფლება კონფლიქტის მოგვარების სტრატეგიული გეგმის უქონლობაში და ფარულ, საომარ “თამაშებში” დაადანაშაულა:
“... დღისით სამშვიდობო მოლაპარაკებები, ღამით – ომი. შთაბეჭდილება ისეთია , თითქოს საქართველოს ცალკე დღისა და ცალკე ღამის მთავრობები ჰყავს. უფრო სწორად ჰყავს ღია, ფორმალური და ოფიციალური მთავრობა, რომელიც რატომღაც შეზღუდულია თავის მოქმედებაში და მის პარალელურად – ჩრდილოვანი, არაფორმალური, არაოფიციალური ჯგუფი, რომელიც არალეგალური – კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის მიღმა არსებული ბერკეტებით მართავს პროცესებს. თანაც მართავს ცუდად, სამაგიეროდ – ყოველგვარი პასუხისმგებლობის, უფრო სწორად – პასუხისგების გარეშე...…”
გიორგი არველაძეს, ხელისუფლების მეხოტბესა და დამქაშს, ივლიანე ხაინდრავას მიერ დასმულმა კითხვებმა, რატომღაც ბაბურინისა და ჟირინოვსკის ანტიქართული პათოსი გაახსენა. გაღიზიანების მიზეზი ნათელი იყო: პასუხისგებას ვინ შეჰბედავდა სიტყვაძვირ და “ბრძენ” ირაკლი ოქრუაშვილს, ცეცხლით და მახვილით რომ დაერია მტყუანსა და მართალს? პასუხისმგებლობაც პოსტრევოლუციურ საქართველოში აღარავის ახსოვდა. თუმცა, ხელისუფლებაში ჯერ კიდევ იყვნენ ადამიანები, ვინც ომის დაწყებას არასოდეს დაუშვებდა.
ამ სამხედრონარევ “ჰუმანიტარულ შტურმს” კინაღამ ანას მეუღლე, ალან პარასტაევი შეეწირა. იგი 30 დეკემბერს ცხინვალელმა სამართალდამცავებმა სასტიკად სცემეს, რადგან ქართული სოფლებისთვის განკუთვნილი ჰუმანიტარული ტვირთის ცხინვალში დაკავების მიზეზით დაინტერესდა. მე და მარინა ფაღავამ იგი საავადმყოფოში მოვინახულეთ. შუა საუბარში ვიყავით, როცა ოთახში ზალიკომ შემოანათა.
გაოცებული ვუყურებდი ალანის რეაქციას: ისე წამოხტა, თითქოს არაფერი სტკიოდა და სტუმარს გადაეხვია. ამ სანახაობით ნასიამოვნებს, გონება გამინათდა და ოსი ბიჭი გამახსენდა, გულწრფელი, კეთილშობილი სიხარულით სავსე თვალებით. რაც მთავარია, - მივხვდი, რომ ასეთი სიყვარული რომ დაიმსახურო, ზალიკოსავით მშვიდი და მშვიდობიანი უნდა იყო. ბევრ ოსს და ქართველს ახსოვს, - რა დღე აყარეს მას პირველი მოწვევის ნაცებმა 1991 წელს, როცა ოსეთის ავტონომიური ოლქის გაუქმების უგუნურებაზე ალაპარაკდა.
სირცხვილი და სინდისი
მალე ვითარება აფხაზეთშიც დაიძაბა. ქართულმა მძიმე ტექნიკამ თავი ენგურის ხიდთანაც მოიყარა. აქვე, 1 ივნისს, ბავშვთა საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი აქციაც ჩატარდა: 200-მდე ბავშვი, სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი, სათამაშო ავტომატებით შეიარაღებული, მწობრად მარშირებდა.
ახალი კონფრონტაციის მოლოდინით შეშფოთებულმა აფხაზმა ქალებმა რამოდენიმე ქართველს ( ნაირა გელაშვილი, ანა წვინარია- აბრამიშვილი, მარინა ელბაქიძე, იულია ხარაშვილი, მარინა ფარავა, ლელა გაფრინდაშვილი, დავით დარჩიაშვილი, ალა გამახარია, თინათინ ხიდაშელი, გია ანჩაბაძე, ნოდარ სარჯველაძე, პაატა ზაქარეიშვილი) წერილი მოგვწერეს, სადაც ქართველ ლიდერთა სამშვიდობო განცხადებებისა და მათი ქმედების ურთიერთგამომრიცხაობაზე საუბრობდნენ და ასევე აფხაზური საზოგადოების მოლოდინზე, რომ მშვიდობის დროშის ქვეშ გაერთიანებული პოლიტიკოსთა შორის რომელიმეს ეყოფოდა გამბედაობა და 1992-1993 წლების მოვლენებს შეაფასებდა.
“... ძვირფასო კოლეგებო, იმედი გვაქვს, რომ თქვენ იზიარებთ ჩვენს შეშფოთებას. დარწმუნებულები ვართ, რომ საჭიროა ყველაფრის გაკეთება იმისათვის, რომ ახალი ქართული ლიდერების პოპულისტურმა განცხადებებმა და უპასუხისმგებლო საქციელმა არ ჩაშალოს სამშვიდობო პროცესი. ამასთან დაკავშირებით გთავაზობთ, გავატაროთ რიგი ერთობრივი ზომებისა:
1. გამოვაცხადოთ დროებითი მორატორიუმი ყოველგვარ ცალმხრივ ქმედებაზე – არასანქცირებული ვიზიტები ორივე მხრიდან, აგრეთვე მასობრივი მიტინგები, მსვლელობები და მანიფესტაციები (მათ შორის, სამშვიდობო ლოზუნგებით გამართული) უშუალოდ უსაფრთხოების ზონასთან. უნდა ვიცოდეთ, რომ უსაფრთხოების ზონასთან ყოველგვარ დესტაბილიზაციას შეუძლია გამოიწვიოს პროვოკაცია და ძალადობის ესკალაცია.
2. უმოკლეს დროში შედგეს ტელეხიდი სოხუმი_თბილისი, რომ საზოგადოების წარმომადგენლებმა იმსჯელონ შექმნილი ვითარების გარშემო და მონახონ დაძაბულობის განმუხტვის გზები.
ჩვენ ვალდებულები ვართ ყველაფერი გავაკეთოთ იმისათვის, რომ შევინარჩუნოთ ბოლო წლების მიღწევა – ერთმანეთისადმი პატივისცემა და ურთიერთგაგების დასაწყისი, რაც დაგვეხმარებოდა მშვიდობიანი მომავლის აშენებაში”.
ამ წერილის პასუხად, გერმანიაში მცხოვრები ემიგრანტის, რესპუბლიკური პარტიის წევრის (ფსევდონიმით “მეგობარი”), 1931 წელს დაბეჭდილი ანალიტიკური სტატია მოვიძიეთ და გაზეთ “24 საათში” გამოვაქვეყნეთ. ავტორი ქართველების მიერ აფხაზთა მიმართ დაშვებულ 3 შეცდომაზე საუბრობს: 1. აფხაზების ქართველებად გამოცხადება და ამით მათი ეროვნული ღირსების შელახვა, 2 – მენშევიკური მთავრობის მიერ ამ ხალხის მიმართ უპასუხუსმგებლო ეკონომიკური პოლიტიკის გატარება და 3 . გენერალი ჯუღელის გვარდიის აფხაზეთში შესვლა და იქ გაჩარებული ძარცვა-გლეჯა და ძალადობა.
“მეგობარი” ამაოდ ნატრობდა, რომ ეს შეცდომები ქართველებს აღარასოდეს დაეშვათ. 90-იანი წლების დასაწყისში ისტორია განმეორდა და თანაც უფრო მძიმე და დამანგრეველი შედეგებით.
ამ დღეებში, როცა აფხაზეთიდან გამოგზავნილ წერილს ვკითხულობი, უკანა მხარეს რაღაც მინაწერი აღმოვაჩინე. “სირცხვილი და სინდისი” – ასე დამირქმევია გამოხმაურებისთვის, რომელიც ვერ დავასრულე და აფხაზებთან გაგზავნაც სამომავლოდ გადავდე.
დიახ, 2004 წლის მოვლენების შემდეგ დუმილის გამო თუ ვინმემ შემარცხვინა, ათასი თავის გასამართლებელი მიზეზი შემიძლია მოვიფიქრო. ბოლოს და ბოლოს ვიტყვი, რომ მე მაინც ვერაფერს შევცვლიდი და ვერავის დავარწმუნებდი – მეთქი.
მაგრამ რას ვუზამ სინდისს?! ამ მამხილებელ გონებას ხომ ვერაფერს გამოაპარებ და ვერ დაუძვრები, რადგან იგი თვითრეფლექსიას და საკუთარი შეცდომების აღიარებას გაიძულებს. მხოლოდ მისი წყალობით შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემმა დუმილმა გამოიწვია “მშვიდობის” მარგინალიზება და მილიტარიზმის კულტივირება.
“სიყვარული” თუ “ჟიმაობა”
2005 წლიდან პატრიოტული პროპაგანდა და მილიტარისტული სულისკვეთება ძალას იკრებდა. კლიპი კლიპზე მზადდებოდა და ისეთი შთაბეჭდილება რჩებოდა, რომ როგორც კი იმღერებ, - ტერიტორიასაც უმალ დაიბრუნებ.
ქართული საზოგადოების ნაწილი გვარიანად კი ქირქილებდა ამ ვირტუალურ, სასიმღერო “ომობანაზე” , მაგრამ მისი შინაარსი საკადრისად არავის გაუკრიტიკებია. მაგალითად: არავის დაუსვამს კითხვა ზუმბასთვის იმის თაობაზე, თუ რატომ შეცვალა მან გალაკტიონის ტექსტი და ფრაზას “ზღვა, რომელიც შორია” რატომ ამჯობინა “ზღვა, რომელიც ჩვენია”? ასევე არავინ დაინტერესებულა, - სად გაამგზავრა ამ ბიჭმა ეს თავისი ნაცნობ-მეგობრები და დევნილები მაშინ, როცა ენგურის ხიდზე რუსები დგანან?
მილიტარისტული ჰიმნოგრაფიის მწვერვალი, “ფსოუს წყალი”, უკვე ააშკარავებს საომარ მზადებას, შეჰხარის ბრძოლისა და თავგანწირვის რომანტიკას.
ფსოუს წყალი, აფხაზეთის კონფლიქტის დაწყებიდან მოყოლებული, ქართული სახელმწიფოებრიობის და ერთიანობის საკრალურ სიმბოლოდ იქცა. გახსოვთ ალბათ, რა დიდი გზნებით დაეწაფა მას გიორგი ყარყარაშვილი. ალბათ ამიტომ ემუდარება მომღერალი, ნინი ბადურაშვილი, ქართველ მებრძოლებს მამულის საზღვარზე მოჩუხჩუხე, უკვდავმყოფელ სითხესთან ზიარებას.
სიმღერის ვიზუალური ნაწილიდან კიდევ შეიძლება რაღაცის გაგება, მაგრამ ტექსტი სავსეა ნაძალადევი სიტყვათშეთანხმებებით და ხელოვნური, გულისამრევი მაღალფარდოვანებით.
წარსულიც და აწმყოც, ომით გამოწვეული სისხლი, ცრემლი და ძაძები თურმე დროის ბრალია და მასვე ეკისრება პასუხისმგებლობა და არა - ქართულ და აფხაზურ საზოგადოებას. მოკლედ, ჩვენ მხოლოდ ფსოუს წყალს დავლევთ და მაშინვე შავი ზღვის სანაპიროზე აღმოვჩნდებით. თანაც უკვდავება და შვილების მადლიერება გარანტირებული გვაქვს.
ლექს-სენის სიმღერამ “კოკოითი ფანდარასტ” ბევრი გააღიზიანა, მაგრამ არა ტექსტის შინაარსის, არამედ - ოსურენოვანი ცნების “ფანდარასტ” გამოყენების გამო, რომელმაც შეურაცხმყოფელი გამოთქმები და რეპლიკები გამოიწვია. ბოლოს კი ქართული შოუ-ბიზნესის ვარსკვლავებმა, “ჭკუითა და წინდახედულებით გამორჩეულმა” მასხარებმა ამ სიმღერის სამარცხვინო ინტერპრეტაცია გააკეთეს და ფილარმონიის სცენიდან, მთელი თვეები გაჰკიოდნენ: “კოკოითის თურმე კაცი არ ჰქვია, კაცი კი არა, თურმე ფანდარასტია.” ამ უმეცრების კომენტირება ჩემს ძალებს აღემატება.
უკვე აღარაფერი მიკვირს. არც ერთ-ერთი ქართველი ინტელექტუალის, ივლისის ბოლოსკენ წამოწყებული ომის აპოლოგია შევიცხადე. მსჯელობის გასაშლელად, მან ამერიკული, 60-იანი წლების კონტრკულტურული მოძრაობისა და ვიეტნამის ომის მოწინააღმდეგეთა სლოგანი გამოიყენა: “Make Love Not War”. ფრაზის პირველი ნაწილის ქართული თარგმანისას ცნება “ჟიმაობა” გამოიყენა და არა – “სიყვარული”.
ხვდებით ალბათ, რომ ამ ინტელექტუალს ინგლისური ენის ცოდნას როდი ვუწუნებ. მე მხოლოდ მისი ლინგვისტური-ზნეობრივი არჩევანი მაღიზიანებს: როცა ამ უნიკალურ გამონათქვამში სიყვარულს ანუ მშვიდობას ვერ ამოიკითხავ, მაშინ ომი ანუ სიძულვილი გარდაუვალია.
ლელა გაფრინდაშვილი
“ცხელი შოკოლადი” N45, 2008
გადაბეჭდილია ჟურნალში ”დრო მშვიდობისა”, N20, 2009
გადაბეჭდილია კამპანია ”XATAMЗAIT/ბოდიში” -ის მიერ გამოცემულ გაზეთში ”კამპანია ბოდიში”, N 1(2), 2010, აპრილი
არადა, რომ არა აზრის გ/ამო/თქმის და სხვებისთვის გაზიარების ეს უცნაური მიზანსწრაფვა, ალბათ ამ წერილის დაწერის სურვილი არ გამიჩნდებოდა. არც ჩემს მიერ განცდილი “ომი-მშვიდობის” გაპაექრების ისტორიას მოგიყვებოდით და თქვენი თანაგანცდის იმედიც არ მექნებოდა.
წერის სურვილი ომის პროცესში მიმდინარე საზოგადოებრივმა მითქმა-მოთქმამაც გამიძლიერა: ერთნი ამტკიცებდნენ, რომ ხელისუფლება რუსეთს შეეკრა, ხოლო მეორენი – ეს ყველაფერი დასავლეთის ხელდასმით მოხდაო. ამ ვარაუდებში, ძნელი არ არის აზროვნების საბჭოური დაღის ამოცნობა: ყველაფრის მიზეზი გარეთ არის, სხვაგან და სხვებში, პოლიტიკური პროცესები კულისებში, საზოგადოებისგან ფარულად იგეგმება, ჩვენ ვერასოდეს გავიგებთ და , მით უმეტეს, ვერ შევცვლით ისტორიის მდინარებას.
ამას თან დაერთო ეთნოცენტრიზმით გამოწვეული ფსიქოზი იმის თაობაზე, რომ დასავლეთი კარგად ვერ ირჯება ანუ ხმალ-ხანჯალ-აბჯარ-მუზარადი ვერ აისხა და ვერ ეკვეთა ღვთისმშობლის წილხვედრი ხალხის მტერსა და დუშმანს!
ვინც დღემდე ასე ფიქრობს, მისთვის ახია რაც მოხდა და რაც მოხდება. მაგრამ ოდესმე ხომ უნდა მივხვდეთ, რომ შეუძლებელია ყველა ჩვენი უბედურების მიზეზი ყოველთვის ჩვენგან შორს, ჩვენთვის მიუწვდომლის წიაღში იყოს. ხომ შეიძლება უახლესი ისტორიის გაკვეთილებით მაინც ვისწავლოთ, რომ - ეს ჩვენ ვართ ჩვენი დღევანდელობის მიზეზი? ჩვენ წავაგეთ მშვიდობა, რადგან ომის სამზადისს მივუყრუეთ და ვერ ვხვდებოდით, რომ მეგობრები მშვიდობისკენ მოგვიწოდებდნენ არა მხოლოდ იმიტომ, რომ მათ რეგიონში თავიანთი ინტერესები აქვთ, არამედ იმიტომაც, რომ ეს კონფრონტაცია საქართველოს ავნებდა და დააზარალებდა.
არ დაიჯეროთ, რომ ევროპას რუსეთი ჩვენმა ხელისუფლებამ გააცნო! გაიხსენეთ მეორე მსოფლიო ომი, კავკასიური ომები, ჩეჩნეთის ტრაგედია, ბესლანი, ნორდ-ოსტი და ჩაწვდით ამ შეხედულების აბსურდულობას!
დაინახეთ, რომ ჩვენს დიდ მეზობელთან ომს ვერასოდეს მოიგებ, მშვიდობას კი – დიდი ხნით და აუცილებლად წააგებ.
მშვიდი და მშვიდობიანი
აფხაზებს და ოსებს პირველად 2000 წელს, საერთაშორისო ორგანიზაციის Iნტერნატიონალ Aლერტ- ის მიერ ორგანიზებულ სემინარზე, შევხვდი. მათთან დალაპარაკება ცოტა კი მაშინებდა, რადგან ომთან ემოციურად არაფერი მაკავშირებს. ბევრი მძიმე შეფასება და კრიტიკული აზრი მოვისმინე, მაგრამ ასევე დავინახე, რომ ამ აგრესიული ამოთქმის გარეშე შეუძლებელია გადატანილი ტრაგედიისგან დისტანცირება. ადამიანებს უნდათ გაგაგებინონ მათი განცდები, დაგროვილი და ვერგამოთქმული ნაფიქრალი, რათა შენი თანაგანცდა გამოიწვიონ. მხოლოდ მომხდარის შეფასების შემდეგ შეიძლება დაიწყოს გადაფასების ანუ მომავლის შენების პროცესი.
ასეც მოხდა. წარსულის გადააზრებამ თანამშრომლობის სურვილი დაბადა. ჩვენს ერთობაში ყველა კავკასიური ეთნოსის წარმომადგენელი ქალი მონაწილეობდა, ამიტომაც მას კავკასიელ ქალთა ლიგა /ჩაუცასუს ჭომენ’ს Lეაგუე დავარქვით.
2003 წლის სექტემბერში ლიგელები (ანა ჩოჩიევა, აზა ხაჩიროვა, აიშატ მაგომედოვა, ნათელა აკაბა, ირინა გრიგორიანი, ვალენტინა ჩერევატენკო) ცხინვალში შევიკრიბეთ. Aანამ გამორჩეულად სტუმართმოყვარე მასპინძელი შეგვირჩია, ამიტომ დაძაბულობა და შიში არავის გვიგრძვნია.
ყველა შეხვედრა ომის წლებში გადატანილი უბედურების გახსენებით იწყებოდა და ქართულ-ოსური ურთიერთობების საუკეთესო მაგალითებით მთავრდებოდა.
არასოდეს დამავიწყდება დევნილთა საერთო საცხოვრებელს შეკედლებული ქალი, რომელიც დერეფანში შემოგვეგება და თავისი შემზარავი ისტორიის თხრობა დაიწყო: როგორ ატარა დაჭრილი ქალიშვილი ტყე-ტყე და როგორ დალია სული საბრალომ. თვალებგაფართოებული ვუსმენდი და ცრემლები თავისთავად მდიოდა. თავზაედაცემული ვიყავი ამ სიგიჟის ზღვარზე მდგომი ქალის საცოდაობით და ვერ ვწყნარდებოდი.
ცხინვალელ პოლიტიკოსებს და სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებს უფრო კარსმომდგარი საპარლამენტო არჩევნები აინტერესებდათ და ამიტომ კომუნიკაციას პოლიტკორექტულობისა და დიპლომატიის სუნი ასდიოდა – აზრებიც და ემოციებიც თითქოს აფთიაქის სასწორზე იდო და წონასწორობას არ კარგავდა.
ერთ-ერთი დისკუსიის ბოლოს, ჩემი მზერა კედელზე გაკრულმა მთამსვლელების ფოტომ მიიპყრო. იქვე მდგომმა ახალგაზრდამ ჩათვალა, რომ ალპინიზმის ფანი ვარ და გამომელაპარაკა:
- ძალიან მიყვარს ეს საქმე, სვანეთში, ხევსურეთში, რაჭაში ყველგან ნამყოფი ვარ.
- მე კი ვერაფრით გაგაკვირვებთ მაგ სფეროში. უბრალოდ ეს კაცი ზალიკოს მივამსგავსე და ამიტომ დავაკვირდი.
ეს ვთქვი და ყმაწვილს თვალები საახალწლო გირლიანრებივით აენთო. ვიფიქრე, ახლა ხელში ამიყვანს და დამაბზრიალებს- მეთქი.
- ქიქოძეს იცნობ? ჩემი მეგობარია. აი, ვინ მიყვარს ძმასავით. აი, ვინ არის მშვიდი და მშვიდობიანი. აუცილებლად მომიკითხე, არ დაგავიწყდეს!
რომ არა ჩვენი მასპინძლის მანქანის გამოჩენა, ამ ბიჭს თავს ვეღარ დავაღწევდი. გარშემო ყველამ იფიქრა, რომ დიდი ხნის უნახავმა ნათესავებმა ერთმანეთი ვიპოვნეთ.
ცხინვალიდან მე და ყარაბახელი ირინა გრიგორიანი ერთად დავბრუნდით. თბილისში, როცა ვემშვიდობებოდი, მითხრა:
- ერთი გამაგებინა, რა კონფლიქტი გაქვთ თქვენ და ოსებს? ერთმანეთთან ისე მიდი- მოდიხართ, არავის ეკითხებით. ჩემს ქალაქში რომ აზერბაიჯანელი ჩამოვიდეს, დაცვით უნდა იაროს. შენ კი ისე დასეირნობდი, რომ პასპორტიც არავის უკითხავს. იმ დიდ ბაზრობაზეც ყველა ერთად ვაჭრობს.
მაშინ ვერც ვიფიქრებდით, რომ ეს ვითარება მალე კარდინალურად შეიცვალებოდა: ერგნეთი დაიკეტა და 2004 წლის ზაფხულში კინაღამ ომი დაიწყო. მაგრამ ყველა, ვინც ხმის ამოღება გაბედა, ლამის ეშაფოტზე აიყვანეს.
პარლამენტარმა ივლიანე ხაინდრავამ ხელისუფლება კონფლიქტის მოგვარების სტრატეგიული გეგმის უქონლობაში და ფარულ, საომარ “თამაშებში” დაადანაშაულა:
“... დღისით სამშვიდობო მოლაპარაკებები, ღამით – ომი. შთაბეჭდილება ისეთია , თითქოს საქართველოს ცალკე დღისა და ცალკე ღამის მთავრობები ჰყავს. უფრო სწორად ჰყავს ღია, ფორმალური და ოფიციალური მთავრობა, რომელიც რატომღაც შეზღუდულია თავის მოქმედებაში და მის პარალელურად – ჩრდილოვანი, არაფორმალური, არაოფიციალური ჯგუფი, რომელიც არალეგალური – კონსტიტუციისა და კანონმდებლობის მიღმა არსებული ბერკეტებით მართავს პროცესებს. თანაც მართავს ცუდად, სამაგიეროდ – ყოველგვარი პასუხისმგებლობის, უფრო სწორად – პასუხისგების გარეშე...…”
გიორგი არველაძეს, ხელისუფლების მეხოტბესა და დამქაშს, ივლიანე ხაინდრავას მიერ დასმულმა კითხვებმა, რატომღაც ბაბურინისა და ჟირინოვსკის ანტიქართული პათოსი გაახსენა. გაღიზიანების მიზეზი ნათელი იყო: პასუხისგებას ვინ შეჰბედავდა სიტყვაძვირ და “ბრძენ” ირაკლი ოქრუაშვილს, ცეცხლით და მახვილით რომ დაერია მტყუანსა და მართალს? პასუხისმგებლობაც პოსტრევოლუციურ საქართველოში აღარავის ახსოვდა. თუმცა, ხელისუფლებაში ჯერ კიდევ იყვნენ ადამიანები, ვინც ომის დაწყებას არასოდეს დაუშვებდა.
ამ სამხედრონარევ “ჰუმანიტარულ შტურმს” კინაღამ ანას მეუღლე, ალან პარასტაევი შეეწირა. იგი 30 დეკემბერს ცხინვალელმა სამართალდამცავებმა სასტიკად სცემეს, რადგან ქართული სოფლებისთვის განკუთვნილი ჰუმანიტარული ტვირთის ცხინვალში დაკავების მიზეზით დაინტერესდა. მე და მარინა ფაღავამ იგი საავადმყოფოში მოვინახულეთ. შუა საუბარში ვიყავით, როცა ოთახში ზალიკომ შემოანათა.
გაოცებული ვუყურებდი ალანის რეაქციას: ისე წამოხტა, თითქოს არაფერი სტკიოდა და სტუმარს გადაეხვია. ამ სანახაობით ნასიამოვნებს, გონება გამინათდა და ოსი ბიჭი გამახსენდა, გულწრფელი, კეთილშობილი სიხარულით სავსე თვალებით. რაც მთავარია, - მივხვდი, რომ ასეთი სიყვარული რომ დაიმსახურო, ზალიკოსავით მშვიდი და მშვიდობიანი უნდა იყო. ბევრ ოსს და ქართველს ახსოვს, - რა დღე აყარეს მას პირველი მოწვევის ნაცებმა 1991 წელს, როცა ოსეთის ავტონომიური ოლქის გაუქმების უგუნურებაზე ალაპარაკდა.
სირცხვილი და სინდისი
მალე ვითარება აფხაზეთშიც დაიძაბა. ქართულმა მძიმე ტექნიკამ თავი ენგურის ხიდთანაც მოიყარა. აქვე, 1 ივნისს, ბავშვთა საერთაშორისო დღისადმი მიძღვნილი აქციაც ჩატარდა: 200-მდე ბავშვი, სამხედრო ფორმაში გამოწყობილი, სათამაშო ავტომატებით შეიარაღებული, მწობრად მარშირებდა.
ახალი კონფრონტაციის მოლოდინით შეშფოთებულმა აფხაზმა ქალებმა რამოდენიმე ქართველს ( ნაირა გელაშვილი, ანა წვინარია- აბრამიშვილი, მარინა ელბაქიძე, იულია ხარაშვილი, მარინა ფარავა, ლელა გაფრინდაშვილი, დავით დარჩიაშვილი, ალა გამახარია, თინათინ ხიდაშელი, გია ანჩაბაძე, ნოდარ სარჯველაძე, პაატა ზაქარეიშვილი) წერილი მოგვწერეს, სადაც ქართველ ლიდერთა სამშვიდობო განცხადებებისა და მათი ქმედების ურთიერთგამომრიცხაობაზე საუბრობდნენ და ასევე აფხაზური საზოგადოების მოლოდინზე, რომ მშვიდობის დროშის ქვეშ გაერთიანებული პოლიტიკოსთა შორის რომელიმეს ეყოფოდა გამბედაობა და 1992-1993 წლების მოვლენებს შეაფასებდა.
“... ძვირფასო კოლეგებო, იმედი გვაქვს, რომ თქვენ იზიარებთ ჩვენს შეშფოთებას. დარწმუნებულები ვართ, რომ საჭიროა ყველაფრის გაკეთება იმისათვის, რომ ახალი ქართული ლიდერების პოპულისტურმა განცხადებებმა და უპასუხისმგებლო საქციელმა არ ჩაშალოს სამშვიდობო პროცესი. ამასთან დაკავშირებით გთავაზობთ, გავატაროთ რიგი ერთობრივი ზომებისა:
1. გამოვაცხადოთ დროებითი მორატორიუმი ყოველგვარ ცალმხრივ ქმედებაზე – არასანქცირებული ვიზიტები ორივე მხრიდან, აგრეთვე მასობრივი მიტინგები, მსვლელობები და მანიფესტაციები (მათ შორის, სამშვიდობო ლოზუნგებით გამართული) უშუალოდ უსაფრთხოების ზონასთან. უნდა ვიცოდეთ, რომ უსაფრთხოების ზონასთან ყოველგვარ დესტაბილიზაციას შეუძლია გამოიწვიოს პროვოკაცია და ძალადობის ესკალაცია.
2. უმოკლეს დროში შედგეს ტელეხიდი სოხუმი_თბილისი, რომ საზოგადოების წარმომადგენლებმა იმსჯელონ შექმნილი ვითარების გარშემო და მონახონ დაძაბულობის განმუხტვის გზები.
ჩვენ ვალდებულები ვართ ყველაფერი გავაკეთოთ იმისათვის, რომ შევინარჩუნოთ ბოლო წლების მიღწევა – ერთმანეთისადმი პატივისცემა და ურთიერთგაგების დასაწყისი, რაც დაგვეხმარებოდა მშვიდობიანი მომავლის აშენებაში”.
ამ წერილის პასუხად, გერმანიაში მცხოვრები ემიგრანტის, რესპუბლიკური პარტიის წევრის (ფსევდონიმით “მეგობარი”), 1931 წელს დაბეჭდილი ანალიტიკური სტატია მოვიძიეთ და გაზეთ “24 საათში” გამოვაქვეყნეთ. ავტორი ქართველების მიერ აფხაზთა მიმართ დაშვებულ 3 შეცდომაზე საუბრობს: 1. აფხაზების ქართველებად გამოცხადება და ამით მათი ეროვნული ღირსების შელახვა, 2 – მენშევიკური მთავრობის მიერ ამ ხალხის მიმართ უპასუხუსმგებლო ეკონომიკური პოლიტიკის გატარება და 3 . გენერალი ჯუღელის გვარდიის აფხაზეთში შესვლა და იქ გაჩარებული ძარცვა-გლეჯა და ძალადობა.
“მეგობარი” ამაოდ ნატრობდა, რომ ეს შეცდომები ქართველებს აღარასოდეს დაეშვათ. 90-იანი წლების დასაწყისში ისტორია განმეორდა და თანაც უფრო მძიმე და დამანგრეველი შედეგებით.
ამ დღეებში, როცა აფხაზეთიდან გამოგზავნილ წერილს ვკითხულობი, უკანა მხარეს რაღაც მინაწერი აღმოვაჩინე. “სირცხვილი და სინდისი” – ასე დამირქმევია გამოხმაურებისთვის, რომელიც ვერ დავასრულე და აფხაზებთან გაგზავნაც სამომავლოდ გადავდე.
დიახ, 2004 წლის მოვლენების შემდეგ დუმილის გამო თუ ვინმემ შემარცხვინა, ათასი თავის გასამართლებელი მიზეზი შემიძლია მოვიფიქრო. ბოლოს და ბოლოს ვიტყვი, რომ მე მაინც ვერაფერს შევცვლიდი და ვერავის დავარწმუნებდი – მეთქი.
მაგრამ რას ვუზამ სინდისს?! ამ მამხილებელ გონებას ხომ ვერაფერს გამოაპარებ და ვერ დაუძვრები, რადგან იგი თვითრეფლექსიას და საკუთარი შეცდომების აღიარებას გაიძულებს. მხოლოდ მისი წყალობით შემიძლია ვთქვა, რომ ჩემმა დუმილმა გამოიწვია “მშვიდობის” მარგინალიზება და მილიტარიზმის კულტივირება.
“სიყვარული” თუ “ჟიმაობა”
2005 წლიდან პატრიოტული პროპაგანდა და მილიტარისტული სულისკვეთება ძალას იკრებდა. კლიპი კლიპზე მზადდებოდა და ისეთი შთაბეჭდილება რჩებოდა, რომ როგორც კი იმღერებ, - ტერიტორიასაც უმალ დაიბრუნებ.
ქართული საზოგადოების ნაწილი გვარიანად კი ქირქილებდა ამ ვირტუალურ, სასიმღერო “ომობანაზე” , მაგრამ მისი შინაარსი საკადრისად არავის გაუკრიტიკებია. მაგალითად: არავის დაუსვამს კითხვა ზუმბასთვის იმის თაობაზე, თუ რატომ შეცვალა მან გალაკტიონის ტექსტი და ფრაზას “ზღვა, რომელიც შორია” რატომ ამჯობინა “ზღვა, რომელიც ჩვენია”? ასევე არავინ დაინტერესებულა, - სად გაამგზავრა ამ ბიჭმა ეს თავისი ნაცნობ-მეგობრები და დევნილები მაშინ, როცა ენგურის ხიდზე რუსები დგანან?
მილიტარისტული ჰიმნოგრაფიის მწვერვალი, “ფსოუს წყალი”, უკვე ააშკარავებს საომარ მზადებას, შეჰხარის ბრძოლისა და თავგანწირვის რომანტიკას.
ფსოუს წყალი, აფხაზეთის კონფლიქტის დაწყებიდან მოყოლებული, ქართული სახელმწიფოებრიობის და ერთიანობის საკრალურ სიმბოლოდ იქცა. გახსოვთ ალბათ, რა დიდი გზნებით დაეწაფა მას გიორგი ყარყარაშვილი. ალბათ ამიტომ ემუდარება მომღერალი, ნინი ბადურაშვილი, ქართველ მებრძოლებს მამულის საზღვარზე მოჩუხჩუხე, უკვდავმყოფელ სითხესთან ზიარებას.
სიმღერის ვიზუალური ნაწილიდან კიდევ შეიძლება რაღაცის გაგება, მაგრამ ტექსტი სავსეა ნაძალადევი სიტყვათშეთანხმებებით და ხელოვნური, გულისამრევი მაღალფარდოვანებით.
წარსულიც და აწმყოც, ომით გამოწვეული სისხლი, ცრემლი და ძაძები თურმე დროის ბრალია და მასვე ეკისრება პასუხისმგებლობა და არა - ქართულ და აფხაზურ საზოგადოებას. მოკლედ, ჩვენ მხოლოდ ფსოუს წყალს დავლევთ და მაშინვე შავი ზღვის სანაპიროზე აღმოვჩნდებით. თანაც უკვდავება და შვილების მადლიერება გარანტირებული გვაქვს.
ლექს-სენის სიმღერამ “კოკოითი ფანდარასტ” ბევრი გააღიზიანა, მაგრამ არა ტექსტის შინაარსის, არამედ - ოსურენოვანი ცნების “ფანდარასტ” გამოყენების გამო, რომელმაც შეურაცხმყოფელი გამოთქმები და რეპლიკები გამოიწვია. ბოლოს კი ქართული შოუ-ბიზნესის ვარსკვლავებმა, “ჭკუითა და წინდახედულებით გამორჩეულმა” მასხარებმა ამ სიმღერის სამარცხვინო ინტერპრეტაცია გააკეთეს და ფილარმონიის სცენიდან, მთელი თვეები გაჰკიოდნენ: “კოკოითის თურმე კაცი არ ჰქვია, კაცი კი არა, თურმე ფანდარასტია.” ამ უმეცრების კომენტირება ჩემს ძალებს აღემატება.
უკვე აღარაფერი მიკვირს. არც ერთ-ერთი ქართველი ინტელექტუალის, ივლისის ბოლოსკენ წამოწყებული ომის აპოლოგია შევიცხადე. მსჯელობის გასაშლელად, მან ამერიკული, 60-იანი წლების კონტრკულტურული მოძრაობისა და ვიეტნამის ომის მოწინააღმდეგეთა სლოგანი გამოიყენა: “Make Love Not War”. ფრაზის პირველი ნაწილის ქართული თარგმანისას ცნება “ჟიმაობა” გამოიყენა და არა – “სიყვარული”.
ხვდებით ალბათ, რომ ამ ინტელექტუალს ინგლისური ენის ცოდნას როდი ვუწუნებ. მე მხოლოდ მისი ლინგვისტური-ზნეობრივი არჩევანი მაღიზიანებს: როცა ამ უნიკალურ გამონათქვამში სიყვარულს ანუ მშვიდობას ვერ ამოიკითხავ, მაშინ ომი ანუ სიძულვილი გარდაუვალია.
ლელა გაფრინდაშვილი
“ცხელი შოკოლადი” N45, 2008
გადაბეჭდილია ჟურნალში ”დრო მშვიდობისა”, N20, 2009
გადაბეჭდილია კამპანია ”XATAMЗAIT/ბოდიში” -ის მიერ გამოცემულ გაზეთში ”კამპანია ბოდიში”, N 1(2), 2010, აპრილი
ჩვენ ვყოფილვართ დამნაშავეები ყველაფერში, ჩვენი ბრალია ყველაფერი და საწყალი ოსები და აფხაზები. კარგით რა მაგ ნა.....ჭვრებმა გენოციდი მოგვიწყეს უკვე სამჯერ!!!! და მაგათი ხსენება არ იყოს. აფხაზეთიც და ცხინვალიც ქართული გახდება მალე და ყველა მოღალატეს და სეპარატისტს ტყვია არ აცდება!!!
ReplyDeleteტანკები აფხაზებმა და ოსებმა შემოიყვანეს? :))
ReplyDeleteდიდი მადლობა კომენტარისთვის!
ReplyDeleteლელა გაფრინდაშვილი:
მე არსად არ დამიწერია, რომ ყველაფერში დამნაშავე ჩვენ ვართ. მე დავწერე, რომ ჩვენ (მოქალაქეებს” რისი გაკეთებაც შეგვეძლო არ გავაკეთეთ: არ გავაპროტესტეთ ომისთვის მზადება და არ ვიმუშავეთ მშვიდობაზე.
პოლიტიკური კონტექსტი , ცხადია, მესმის და ისიც, რომ ჩვენი ძალისხმევა ბევრს ვერაფერს შეცვლიდა ამ კატასტროფაში!
კომენტარი "ნაგვიანებად"
ReplyDeleteარინა
რეალურად არშემდგარი სამოქალაქო საზოგადოება ვართ. ასე რომ არ იყოს, 2 აგვისტოს,როცა ჯარები გორზე გავლით (ორი მიმართულებით) ცხინვალისკენ დაიძრნენ პროტესტი არავისგან ყოფილა. გორში მოქმედი სამოქალაქო სექტორის წარმომადგენლებიც კი მოგვიანებით ამბობდნენ, ჩვენც ასე ვფიქრობდითო საცა ვიწროა იქ გაწყდეს და ბოლოს და ბოლოს დამთავრდეს ეს კონფლიქტიო. მოგვიანებით ისევ მათ მიიღეს გრანტები............ამიტომაც "დუმდა სიონი და დუმდა ხალხი..." ასეთია რეალობა