თავისუფლების დღიური 2007

კვირა, 21 მაისი

გამოგიტყდებით და გეტყვით, რომ დღიური არასოდეს დამიწერია. თუმცა კარგად მახსოვს, ბავშვობაში, როცა ძალიან გავბრაზდებოდი, სწორედ მაშინ მინდებოდა დღიურის წერა.

ახლაც ძალიან გაბრაზებული ვარ და ამიტომ სიხარულით შევხვდი რადიო `თავისუფლების~ შემოთავაზებას.

მიმაჩნია, რომ სულ გაბრაზებული რომ არ იყო, იმ საგანს, რომელიც ასე გაღიზიანებს, გონების თვალი უნდა მიაპყრო. დღიური საუკეთესო საშუალებაა ამისთვის: ერთდროულად შენს თავსაც ელაპარაკები და სხვასაც. აქედან გამომდინარე, ორივეს წინაშე პასუხისმგებელი ხარ.

დღეს საღამოს კი ტელევიზიის საშუალებით ყველამ ვიხილეთ გაბრაზებულთა ორი ისეთი ჯგუფი, რომელსაც ერთმანეთთან საუბრის არანაირი სურვილი არა აქვს. ლაპარაკია დენ ბრაუნის წიგნის `დავინჩის კოდის~ ეკრანიზაციით გამოწვეულ ვნებებზე, რომელმაც `ეკლესიურები~ (დღემდე არ მესმის რას ნიშნავს ეს ცნება) და ინტელექტუალები ერთად შეყარა.

თუმცა ინტელექტუალებმა თანამოსაუბრეებს უთხრეს, რომ ჩვენთან საკამათოდ მომზადება არ გეყოფათო (საკითხავია, მაშინ რატომ მივიდნენ ამ შეხვედრაზე). ხოლო `ეკლესიურებმა~ გაგვაფრთხილეს, რომ თუ ამ ფილმს ვნახავთ, მაშინ შეიძლება რაიმე სტიქიური უბედურება დაგვატყდეს თავს. ამვე დროს აღნიშნეს, რომ ფილმში ფაქტები დამახინჯებულია და ქრისტესა და მარიამ მაგდალინელის ურთიერთობის შეურაცხმყოფელი სიუჟეტია მოფიქრებული.

ამ ტელე-დებატს ჩემი დაკვირვებით, ის შედეგი მოჰყვა, რომ იმ მოქალაქეთან, რომელთაც ამ ფილმის ნახვაზე არც კი უფიქრიათ, მეორე დღესვე ბილეთების შეძენის თადარიგი დაიჭირეს, ხოლო ვინც ეს ვერ მოახერხა - წიგნი იყიდა. მართალი გითხრათ, მე არც ერთის სურვილი არ გამჩენია.

ორშაბათი, 22 მაისი

კულტურის თანამედროვე მკვლევარები ერთხმად აღიარებენ, რომ კულტურის, როგორც მთელის ამოსაცნობად მისი ყოველდღიური, ორდინალური პლასტები უნდა შევისწავლოთ. სწორედ ამიტომ მინდა `კედლის მწერლობის~ ერთ-ერთი მაგალითი შემოგთავაზოთ, სადაც ორი უნივერსიტეტის სტუდენტი გოგონა ერთმანეთს ებაასება. ეს `გაბაასება~ არც მეტი არც ნაკლები ტუალეტის კედელზე მიმდინარეობს. ვნახოთ რა აწუხებთ გოგონებს (პირობითად მათ ნანას და მაკას დავარქმევ).

ნანა: ლაშა, მიყვარხარ.

მაკა: ლაშა მე მიყვარს. თუ თვალს გაახელ, დაინახავ, 24 საათი ერთად ვართ, თავს ნუ იბრმავებ.

ნანა: თავს ნუ დადებ, თორემ დაგრჩება . . . (სამი წერტილი)

მაკა: მე შენნარი კონკურენტების არ მეშინია. ფაქტი სახეზეა.

ნანა: რომ არ გეშინოდეს ასე არ ავარდებოდი.

მაკა: ლაშას მე ვუყვარვარ, თუ გინდა ლაშას ჰკითხე, შე . . . (აქ ისეთი სიტყვა წერია, რომ ვერ გავიმეორებ).

ნანა: აბა, შენ იცი, შეეცადე ლაშას დასაცინი მაინც გახდე.

დამილოცნიხარ!! _ (დიალოგის დასასრული)

როგორ შეიძლება ერთდროულად იყო ასეთი ბილწსიტყვა და ამ მყარლი გამონათქვამების შემდეგ უყოყმანოდ ამბობდე სიტყვას `დამილოცნიხარ~?

ყველამ ვიცით, რომ კედლის შემოქმედება და კედლის მხატვრობა გამოქვაბულის პერიოდშიც არსებობდა. მაგრამ ადამიანების ინტერესებმა მალე გამოქვაბულიდან გარეთ გადმოინაცვლა. ცოდნის მოცულობა გაიზარდა. გარდა ამისა, შეიცვალა ცოდნის შინაარსიც. ამით იმის თქმა მინდა, რომ პირველყოფილი ადამიანი ჯერ მენტალურად გამოვიდა გამოქვაბულიდან: ინტერესებით, ემოციებით, სურვილებით და მერე დაწერა წიგნები. ამასვე ვუსურვებ ამ ორ გოგონას, რომელთაც გამოქვაბულიდან გამოსვლამდე, ტუალეტიდან გამოსვლა დასჭირდებათ.

სამშაბათი, 23 მაისი

დღეს თბილისის სახელმწიფო უნივერსიტეტის ეზოში დიდი მიტინგი გაიმართა _ უნივერსიტეტის ავტონომიის მოთხოვნით. მიტინგის დაწყებამდე ერთ-ერთმა მონაწილემ პატარა ბიჭი მიკროფონთან მიიყვანა და მანაც დიდი მონდომებით დაიყვირა: `საქართველო!~.

გამომსვლელებმა ხაზი გაუსვეს, რომ უნივერსიტეტში მიმდინარე რეფორმებით: პირველი _ უქმდება სამეცნიერო სექტორი; მეორე: ახლებური კონკურსების წყალობით კი მალე პროფესორ-მასწავლებლებსაც დაგვითხოვენო. რაც მთავარია, ჩვენ, ამ უნივერსიტეტის მესვეურებს არავინ არაფერს გვეკითხებაო.

მიტინგზე იყო ლექსებიც. ჯანსუღ ჩარკვიანმა წაიკითხა სპეციალურად ამ დღისთვის დაწერილი ლექსი (გთავაზობთ ფრაგმენტს):

`რას ვქლესაობთ ნეტა,
ძმობას ვიღა გვიშლის,
ჩაიკეტა სულში შიში, შიში, შიში,
გაიღვიძე გესმის, უარყავი შიში~.

პოეტი რატომღაც `გაღვიებისკენ~ ჩვენ მოგვიწოდებდა, ალბათ თავს უკვე გაღვიძებულად მიიჩნევს:

მიტინგის პათოსი მიმართული იყო იმისკენ, რომ კანონის ძალით აღდგენილიყო უნივერსიტეტის დიდი საბჭო. გავრცელდა მოწოდება უნივერსიტეტის დიდი საბჭოს წევრებისადმი, რათა ისინი შეკრებილიყვნენ და გაეგრძელებინათ ფუნქციონირება ანუ უნივერსიტეტის მართვა. ლია მუხაშავრიამ თავის გამოსვლაში სწორედ ამ საბჭოს ლეგიტიმურობაზე ისაუბრა.

ჩემთვის კი გასაკვირი ის იყო, რომ ამ მიტინგზე არ ჩანდნენ სტუდენტები, არ გამოთქვამდნენ აზრს. აქედან კითხვა: სად არიან ისინი, რატომ არ ერთვებიან ამ პროცესში? უნივერსიტეტი ხომ პირველ ყოვლისა მათ ინტერესებს უნდა იცავდეს?

ოთხშაბათი, 24 მაისი

დღეს ერთ-ერთ ბიბლიოთეკაში ვიყავი, რომლის გრძელ დერეფანში მიმავალს, ყველა თანამშრომელი ქალბატონი დიდი გულმოდგინებით მესალმებოდა. ვიფიქრე, ალბათ ძალიან ოფიციალურად გამოვიყურებოდ, თან ხელში საქაღალდე მეჭირა და ვინმე `უფროსი~ ვგონივარ-მეთქი.

ყველაზე ცუდ ხასიათზე მაშინ დავდექი, როცა ეს ყველაფერი იქ მომუშავე ჩემს მეგობარს ვუამბე. მას სახე შეეცვალა და მითხრა, რომ `დიახ, უფროსი ეგონე, მაგრამ არა ვიღაც `უფროსი~, არამედ მათი სამსახურიდან გამგდები და მათი შეურაცხმყოფელი~-ო.

გული მომეკუმშა და კიდევ ერთხელ გავბრაზდი იმ ადამიანებზე, რომელთაც ვერც კი დაელაპარაკები იმაზე, რომ რეფორმატორობა არ ნიშნვას ყველაფრის ხელაღებით უარყოფას. არც მემარცხენეობა ნიშნავს კომუნისტობას. ბევრს დღემდე ვერ გაურჩევია ერთმანეთისგან: `სოციალური~ და `სოციალისტური~. `სოციალიტური~ _ იდეოლოგიაა მხოლოდ, ხოლო `სოციალური~ არის პოზიცია, როცა სახელმწიფო პოლიტიკისთვის ერთნაირად საინტერესოა ყველა სოციალური ჯგუფი და აქედან გამომდინარე, ზრუნავს ყველა ადამიანის კეთილდღეობაზე.

ჩვენი ქვეყნის პოლიტიოსებში სამწუხაროდ, ძალიან ცოტაა ისეთი, რომელიც, კარგად თუ არა, ზედაპირულად მაინც ერკვევა სოციალურზე ანუ ადამიანზე ორიენტირებულ საკითხებში. სწორედ ამიტომ ჩვენთან მემარჯვენე მემარცხენეა, მემარცხენე – მემარჯვენე, ხოლო ორივე ერთად კონსერვატორი.

ხუთშაბათი 25 მაისი

ეროვნულ ბიბლიოთეკაში ორი საინტერესო წიგნის პრეზენტაცია გაიმართა.

ამერიკელი პროფესორის რებეკა კაცის ნაშრომის `2003-2004 წლების საქართველოს რეჟიმის კრიზისი~ და ფლორიან მიულფრიდის წიგნის `პოსტსაბჭოთა წვეულება: ქართული სუფრის ტრანსფორმაციები~.

სამწუხაროა, იქ შეკრებილმა საზოგადოებამ ვერცერთი წიგნი ვერ მოიპოვა, მაგრამ ავტორი ორივე ვნახეთ.

რებეკა კაცმა თავისი გამოსვლა დაიწყო ფრაზით: `მე მიყვარს საქართველო~ და იმ საფრთხეებზე ილაპარაკა, რომელიც თანამედროვე საქართველოში რევოლუციის შემდეგ შეინიშნება.

ფლორიან მიულფრიდმა კი განგვიმარტა, რომ ქართულ სუფრას საგანმანათლებლო დანიშნულება ჰქონდა და აქვსო.

მართალი გითხრათ, ასეთი განმარტება შეიძლება ბევრ ქართველს გულზე მალამოდ წაეცხოს, მაგრამ მე დარწმუნებული ვარ, რომ სუფრა, როგორც ინსტიტუტი ჩვენთან ძალიან განსხვავდებოდა იმის მიხედვით, თუ სად, როდის და რომელ სოციალურ ჯგუფში იმართებოდა.

სუფრას, მის არქიტექტურას, დინამიკას, სადღეგრძელოთა თემებს თუ დავაკვირდებით, მივხვდებით, რომ მისი ძირითადი ემოციური და აზრობრივი ნაკადი უფრო წარსულზეა ორიენტირებული, ვიდრე თანამედროვეობაზე. ამიტომაც მგონია, რომ ეს ინსტიტუტი წინაპართა კულტიდან მომდინაროებს, რომელიც დროთა განმავლობაში მიცვალებულთა კულტად, ხოლო შემდეგ წარსულის კულტად იქცა.

ქართული სუფრა იდეალისტური და კერპთაყვანისმცემლურია, მაგრამ არა რეალისტური. ამიტომ თქვენი არ ვიცი, მაგრამ მე ვერ წარმომიდგენია თავყრილობა, სადაც `დემოკრატიის~, `თანასწორობის~ სადღეგრძელოს შესვამენ, თორემ პრეზიდენტ მიხეილ სააკაშვილის სადღეგრძელო უკვე კაი ხანია გაჩნდა.

პარასკევი, 26 მაისი

`ომი ღვთის რისხვაა, უდიდესი რისხვა ღვთისა კაცთა მოქმედებაზედ მოვლენილი. ეს არის მოძმის სისხლის ღვრა, ვეფხვად ქცეული ადამიანისა.

... ღმერთმა ნუღარ მოასწროს, მოწამეთ ნუღარ გახადოს ამ კაცთ გაპირუტყვებისა ჩვენი მომავალი თაობა. ღმერთმა ნუღარ გაგაგონოთ ის ქება-დიდება, რომელსაც ასხამს ადამიანთა ხროვა ომს, რომელიც საუკეთესოდ ანგრევს საუკეთესოდ ნაშენებს...

...ყოველი შვილის დამკარგავი დედა ათასჯერ უფრო საბრალოა თვით დაკარგულ შვილზედ. დედის გული ცეცხლწაკიდებული კოცონია, რომლის წვა დაუსრულებელი და ბოლომოუღებელია. დედის ცრემლი უფრო მძლავრად სჭრის დედის გულს, მის არსებას, მინამ მტრის ტყვია შვილის სხეულს. და ეს ცრემლები კი, ეს შეუბრალებელი ცრემლები, ეს დამწვარი გულები რას ღაღადებენ ეხლა? რას ეუბნებიან დედის ცრემლები კაცობრიობას? რა პასუხს აძლევს მათ კაცობრიობა? ნუთუ არ ღაღად ჰყოფს, ნუთუ ბოლოს არ მოუღებს იმ ვაებას, რომელსაც ომიანობას ეძახიან და რომელიც შეაჩვენებს ომის დამწყებს და ზიზღს და თრთოლვას გამოიწვევს მომავალ თაობისას?~

_ არ ვიცი სხვას რა გრძნობები მოჰგვარა აღლუმმა, მაგრამ მე ეკატერინე გაბაშვილის ეს გამოუქვეყნებელი წერილი გამახსენა, რომელიც მას პირველი მსოფლიო ომის ტრაგედიამ დააწერინა. შემდეგ იყო დამოუკიდებლობა, შემდეგ რუსული ბოლშევიკური ოკუპაცია, რომელსაც ეკატერინე გაბაშვილის შვილიშვილი მარო მაყაშვილიც შეეწირა. იგი 1919 წელს, თბილისის უნივერსიტეტის სიბრძნისმეტყველების ფაკულტეტის II კურსის სტუდენტი, მოხალისედ ჩაეწერა ქართული წითელი ჯვრის სანიტარულ რაზმში.

მარო ექვს იუნკერთან ერთად 1921 წლის 23 თებერვალს, 12 საათზე დაკრძალეს სამხედრო ტაძრის ეზოში, საძმო საფლავში. (სულ 21 იუნკერი დაიღუპა).

`დავიღალე... დავიჩაგრე... და შენი ვარ მხმობელი.
ჩემო გმირო და წმინდანო, გამამხნევე მშობელი.
სამშობლო თუ შენ _ რომელი, ახ, ვიტირო რომელი?
დავდნი ცრემლად ორივესთვის,
სხვათა ცრემლთა მშრობელი~.

ეს მაროს მამის კოტე მაყაშვილის ლექსია. მისი დედის, თამარ გაბაშვილისა და ბებიის ეკატერინე გაბაშვილის განცდები ისტორიამ ვერ შემოგვინახა.

შაბათი, 27 მაისი

ისე გამიტაცა მოწყალების დების თემამ, რომ ბარემ ანა ერისთავზეც მინდა მოგითხროთ. იგი ბარბარე ჯორჯაძისა და რაფიელ ერისთავის დაა.

`ქალებმა გატკეპნეს და გაკვალეს მტკიცე ბილიკი იმ ადგილებში შესავალათ, რომელთა კერები აქამომდის მათთვის დახშული იყო~. ასეთ ასპარეზად რაფიელ ერისთავი 1877-1878 წლებში, რუსეთ-თურქეთის საომარი ოპერაციების დროს ქალების მიერ `ქველმოქმედი დების~ ჯგუფების შექმნას ასახელებს. სწორედ ასეთ გაერთიანებაში ჩაეწერა ანა დავითის ასული ერისთავიც `თავის სურვილით, ბედისაგან ხელაღებული და ბოლომდის უბედური, ერთის დიდი კაცის ცოლი~. მძიმე შრომამ თავისი ქნა _ ანა ტიფით დაავადდა, ამას დაერთო ხელის მოტეხილობა. 1878 წლის 18 აპრილს, არტაანში ანა გარდაიცვალა და იქვე დაიკრძალა.

დამწუხრებული ბარბარე ჯორჯაძე ასე ემშვიდობება უმცროს დას:

`...მაგრამ რა გერგო, რა ნაყოფი
მოჰყვა შენს შრომას?
ჯილდო-სიკვდილმა სად მოგისწრო
უცხო ქვეყანას...
ვეღარა ნახავ საუკუნოდ თვისტომს,
დას და ძმას,
უგზო-უკვალოდ შეგამწყვდიეს, ქალო,
ბნელს სავანს~.

ამით ვასრულებ ჩემ სეპტალოგს. გული კი მწყდება, რადგან დღიურების წერას აღარ გავაგრძელებ. სამაგიეროდ, სიბრაზემ ცოტა გამიარა.

მარად თქვენი
ლელა გაფრინდაშვილი.