Back in the USSR
ვუძღვნი ჰაინრიხ ბიოლის ხსოვნას
ყველანი ვაკვირდებით, რომ საკანონმდებლო ორგანოში შესვლა-არშესვლა კვლავ აქტუალურია. ერთადერთი, რაც შეიცვალა-პარლამენტის შენობასთან რიტუალური ცეცხლი რიტუალურმა მაკრატელმა შეცვალა.
ამ ვითარებაში, საქართველოს მოქალაქეებს, გამოსაფხიზლებლად, გამოგვადგება ჰაინრიხ ბიოლის სიტყვების შეხსენება: “ჩარევა – ეს ერთადერთი საშუალებაა იმისათვის, რომ რეალისტად დარჩე”. მწერალი, რომელიც გერმანული სოციალ-დემოკრატიის, ფაშიზმის და ომისშემდგომი ტერორის მოწმე იყო, არასდროს დარჩენილა უბრალო დამკვირვებლად. ყოველთვის ერეოდა ადამიანის წინააღმდეგ მიმართულ პროცესებში. სწორედ იმაზე წერდა, რაც განიცადა, თანაგანიცადა, დაგმო ან მიემხრო. რაც მთავარია, - საკუთარი მონაწილეობის და პასუხისმგებლობის ხარისხით კმაყოფილი და, მით უფრო, აღფრთოვანებული არასოდეს ყოფილა.
საარჩევნო პროცესზე დაკვირვებაც ჩარევაა, აქტიური ჩარევა, მაგრამ აქაც არის არსებითი ნიუანსები, რომელთა გაცნობიერების გარეშე შეუძლებელია საქართველოში გაყალბებათა ეპოქის დასრულება. მხოლოდ გარეგნული წესრიგი, საარჩევნო პროცედურების დაცვა ვერაფერს შეცვლის, თუ ყველა მოქალაქეს თანასწორად არ მიეცა თავისუფალი, მიუკერძოებელი არჩევანის გაკეთების საშუალება. ეს კი ნიშნავს, რომ ამომრჩევლის ნება დამოკიდებული უნდა იყოს საარჩევნო სუბიექტების პოლიტიკურ შეხედულებებზე და არა - ფულზე, შიშზე და ქრთამზე.
ზედამხედველობა, თვალთვალი და ჩარევა
ბავშვებს ნათესავებსა და ნაცნობებთან დაკავშირებული ამბები უფრო გვიზიდავდა, ვიდრე ინფანტილურ-მისტიკური ზღაპრები ველურ დალზე, სამძივარზე და მონადირე გივარგილზე. გასართობი ბევრი რამ გვქონდა, მაგრამ რელიგიურ რიტუალებზე და დაკრძალვის ცერემონიალზე ყველაზე მეტად ვერთობოდით.
ჭირის დღეზე, ოჯახისთვის ფულის შემკრები და დამთვლელი კაცი, პატივსაცემ ადამიანთა შორის, ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო. ბაბუაჩემისგან ვიცოდი, რომ ამ “თანამდებობაზე” სანდო ხალხს ირჩევდნენ. მაგრამ ბოლშევიკების დროს ერთ-ერთ მათგანში თურმე ეჭვი შეეპარათ და დათვლის პროცესზე ზედამხედველი მიამაგრეს - შეურყვნელი რეპუტაციის, განსწავლული თანასოფლელი. თუმცა, სულ მალე გლეხებმა შეამჩნიეს, თუ როგორ აგვიანებდა ეს წყვილი ფულის დათვლისას, საგულდაგულოდ ჩარაზული კარების გახსნას და როგორი მოჭარბებული კმაყოფილების გრძნობით და პირზე კოცნით ემშვიდობებოდა ერთმანეთს. ბოლოს კი, როცა ზედამხედველის შვილი რაიონში დაიბარეს და სოფელში ცხენით ამობრძანდა, - ყველა დარწმუნდა, რომ ორთა კავშირში საბოლოოდ გაფორმდა. მაგრამ ვინ გაბედავდა ხმის ამოღებას?!
მოცალეობის ჟამს, ეს ამბავი ჩემს მეგობარ მექის მოვუყევი. გაგიჟდა, ახტა და ტაში შემოკრა. ცოტა კი მეუცნაურა, მაგრამ ვიცოდი რა მისი თავქარიანობის ამბავი, დავივიწყე. ამ დღიდან მოყოლებული, ყოველ გასვენების დღეს, მექი სადღაც იკარგებოდა. მეორე დილით გაბღენძილი გამომეცხადებოდა და არაკრაკებდა მითებს იმის თაობაზე, როგორ გაექცა დათვი, მგელი თუ ტურა. არცერთი სიტყვა არ დაეჯერებოდა!
ერთ ღამეს ქალები რაღაც უცნაურად დარბოდნენ, პირს თავსაფარში მალავდნენ და ბუტბუტებდნენ. მეორე დღეს უკვე ბავშვებმაც ვიცოდით, რომ მექის ნათესავი გოგონა ვიღაცამ გააუპატიურა და მოკლა. საშინელება ტრიალებდა, - ტირილი და გოდება. მოხუცი დედის სანუგეშო სიტყვები ვერავის მოეფიქრებინა.
მექი მთელი კვირა ჭირისუფალთან ტრიალებდა, მაგრამ დაკრძალვის დღეს ისევ გაუჩინარდა. აქ კი შევფიქრიანდი და ჩემი მეგობარი გოგონების გაფრთხილება გამახსენდა: ეგ უცნაური კი არა, - გიჟია და გირჩევნია თავი შორს დაიჭიროო. შევამჩნიეთ, რომ ღამ-ღამობით, როცა დასაძინებლად ვემზადებით და ვშიშვლდებით, - გვითვალთვალებსო. ამ ბიჭისადმი ჩემი გრძნობები ასეთ შეძახილებს არ ექვემდებარებოდა.
- ახლაც არ დაიჯერებ, რომ სულელია, ავადმყოფი და უღმერთო! – მომაძახა ქეთომ, ამპარტავნული ღიმილითა და დაწვრილებული თვალებით.
გული იმაზე ცუდს მიგრძნობდა, ვიდრე ერთი კვირის წინ მომხდარი ტრაგედია იყო. დაკრძალვის ღამეს, ემოციებისგან დაღლილი და გაბრუებული, დიდი ხანი ვიჯექი აივანზე და მთვარეს ველაპარაკებოდი. ამ დროს კუპრივით შავი არსება კიბეზე ამოძვრა და ხელი მტაცა. მექი!
- წამო, წამო, დამეხმარე! – მითხრა და ზედ არც კი შემოუხედავს, ისე გამაქანა მისი ნათესავის სახლისკენ. უკანა ეზოდან, ხის კიბით მეორე სართულის დიდ ოთახში
აღმოვჩნდით. მთელს იატაკზე ვაშლი, მსხალი, სიმინდი და გოგრა ეყარა.
- დაწექი, თვალები ამ ჭუჭრუტანებს დაუმიზნე და ქვემოთ ჩაიხედე. იატაკზე კარგად მოვთავსდი და ნახვრეტებს დავაშტერდი. ვხედავ - ჭირის დღეზე ოჯახის დასახმარებელი ფულის (გადასახური) შემგროვებელი კაცი დიდი ურდულით ჩარაზულ ოთახში ზის, შემოსულ თანხას ითვლის და პატარა ჩემოდანში ალაგებს, თან რაღაცას გამალებით წერს. - ახალ სიას წერს, ძველი დახია, რადგან ფული მოიპარა. მაგას ვაჩვენებ სეირს! – თქვა მექიმ, კბილები დააკრაჭუნა და შარვლის გახსნა დაიწყო. თავზარი დამეცა, ყველაზე საშინელი რამ ვიფიქრე – მგონი, მისი დაღუპული ნათესავის გზას უნდა გამიყენოს-მეთქი. მაგრამ შევცდი! მექიმ თავისი ფალოსი ჭუჭრუტანაში ჩაყო და, როგორც შემდეგ მითხრა, პირველი სართულზე დაბუდებული ავი სული “გაანაყოფიერა”. მე კი იქედან გონდაკარგული გამოვვარდი, პირდაპირ საწოლს ვეცი და საბანში საგულდაგულოდ გავეხვიე, ჯერ კიდევ დაეჭვებულმა იმაში, რომ ყველაფერი დამთავრდა. დილით ეს ჩვენი ლამარია (ნაყოფიერების ღვთაება სვანეთში) ისეთი სახით გამომეცხადა, ვითომ აქაც არაფერი. ჩემი საყვედურის ვერცერთი სიტყვა ვერ გაიგო და ხელი უიმედოდ ჩაიქნია. ერთი წელია ვუთვალთვალებო - მითხრა. როცა ჩვენი საიდუმლოს გახმაურება შევთავაზე, არ ესიამოვნა და საშინლად იუარა – მე მაგაში ვერ ჩავერევიო. მთელი საქმე მე შემომატოვა. ასეთ საინტერესო საკბილოს სადღა ვიპოვიდი?! და დავტრიალდი. რადგან ფულის მოპარვის და ძველი სიის განადგურების მომენტი არ დამინახავს და მოწმეც არავინ მყავდა, ამიტომ ბავშვების დარწმუნება გამიჭირდა. ამას დაემატა მრისხანება, რომელიც მექის ფალოსის ხსენებამ გამოიწვია. - მაგ გარყვნილს როგორ უნდა ვენდოთ! აქამდე სად იყო?! მისი ნათესავის გაქურდვამ თუ შეაწუხა, სხვების ჭირი ჭირი არ არის? გამოვიდეს და თქვას, ჩვენ რა შუაში ვართ, თუ თავი არ ჰქონდა რას უთვალთვალებდა?! – ამბობდნენ გოგონები, მაგრამ მე უკვე დარწმუნებული ვიყავი, რომ საქმე უკეთესობისკენ დაიძრა. ეს ამბავი მალე დამთავრდა: შემდეგ დაკრძალვაზე ოჯახისთვის გაღებულ დახმარებას სოფლის სამი კაცი იბარებდა და, ოჯახის წევრის თანდასწრებით, სამივე ითვლიდა.
10 დადუმებული მამაკაცი და 5 განრისხებული ქალი
იმ დღიდან მოყოლებული, რაც ლეიბორისტმა Lლეილა გაფრინდაშვილმა მაჟორიტარად კენჭისყრა გადაწყვიტა, მოსვენება დავკარგე. დღე ერთი იყო და ათი ნაცნობი ან კოლეგა მირეკავდა. უმრავლესობა დარწმუნებული იყო რომ ეს მე ვიყავი (ანუ ლელა=ლეილას) და ამიტომ ბევრმა “პრაიმ თაიმში”-ც კი “დამინახა”, ლეიბორისტული პროგრამის პრეზენტაციაზე. დაეჭვებულნიც იყვნენ, მაგრამ უფრო მეტად იმის გამო, რომ ლეიბორისტები “ვიკადრე” და არა იმიტომ, რომ პარტიაში შევედი.
ხალხი როგორც იქნა მოვიგერიე. მაგრამ გული კი დამწყდა, რომ სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებს სახელი გატეხილი გვაქვს – ყველა ფიქრობს, რომ თვალი ხელისუფლებისკენ გვიჭირავს და ავტონომიური ინტერესი, ძალა და ავტორიტეტი არ გაგვაჩნია.
ამასობაში არჩევნებიც მოახლოვდა და 18 მაისს ქუთაისისკენ გავქუსლე. სამარშუტო ტაქსის მძღოლი ოქროპირი აღმოჩნდა: მის გვერდით მოკალათებულ ახალგაზრდას, ნაციონალური მოძრაობის აპოლოგეტს, წყნარად, არგუმენტირებულად ედუდუნებოდა ხელისუფლების შეცდომებზე, მაგრამ Qმოპასუხე ქვა და რკინა გამოდგა: თქვენ არეულობა, კორუფცია, უშუქობა და უგაზობა გინდათ და იმიტომ არ მოგწონთ ხელისუფლებაო. ეს თქვა და სასოწარკვეთილმა მძღოლმა უკან მსხდომებს გადმოგვხედა და საშველად მოგვმართა:
- აგერ, ძმაო, 15 ადამიანი ზის და ვკითხოთ რამდენი აძლევს ხმას ხელისუფლებას? – თქვა და ისე მოგვაშტერდა, რომ საჭე სულ დაავიწყდა. უმრავლესობის რეაქციით გაოგნებული, ცოტა ხანს შეჩერდა, ხელი ჩაიქნია და მთელი გზა ხმა აღარ ამოუღია: ათივე მამაკაცმა თვალები იატაკს მიაშტერა და კითხვა მიაყრუა. ქალებმა კი ისეთ დღეში ჩავაგდეთ მეხოტბე, რომ ლამის დროზე ადრე ჩასვლა გადაწყვიტა. ეს ამბავი გორის მისადგომებთან მოხდა და მთელი გზა მხოლოდ ქალები ვლაპარაკობდით და თანაც მხოლოდ პოლიტიკაზე.
გამჭვირვალე არჩევნები
ქუთაისში ჩემი და, ნატო, შემომიერთდა და 20 მაისს დილის 10 საათზე სვანთისკენ გავეშურეთ. გზაში მექის ამბავი გავიხსენეთ და ვთქვით _ რა კარგი იქნებოდა, რომ დაკვირვების მისეული მეთოდი ჩვენც გამოგვეყენებინა, მაგრამ სად არის სხვენის ან მეორე სართულის ფუფუნება - ჩვენი საარჩევნო უბანი საბჭოთა კულტურის სახლის ნარჩენებშია და მხოლოდ წინიდან დაკვირვების საშუალებას იძლევა, ზემიდან ვერ გადმოხედავ, ვერ უთვალთვალებ.
დილის 7 საათზე უბანი გავხსენით. ამომრჩეველთა ძირითადი ნაკადი შუადღის 3 საათამდე მოვიდა. საპრეზიდენტო არჩევნებს რომ შევადარე, ბევრი რამ მეცა თვალში: “სამართლიანი არჩევნების” დამკვირვებელი უბანზე აღარ იყო, იანვარში ოპოზიციურად განწყობილ დამკვირვებელთაგან უმრავლესობა ხმას არ იღებდა. მხოლოდ “ქართული პოლიტიკის” წარმომადგენელი გოგონა აქტიურობდა – ყველა შემომსვლელს ინიშნავდა და ძირითად სიებს ადარებდა.
შუადღისთვის მე და ნატომ ჩვენი უბნის უკანასკნელი მონაცემები ჩავიწერეთ, მანქანა ვიქირავეთ და კიდევ 5 უბანი მოვიარეთ. ყველგან სანიმუშო სიმშვიდე დაგვხვდა. მაგრამ უბნებთან შეკრებილი ხალხი მაინც ვერ ითმენდა და ჩიოდა. აზრს ძირითადად ოპოზიციურად განწყობილი ქალები გამოთქვამდნენ. ხელისუფლეების მომხრეები კი დუმდნენ.
_ ფულზე არ უნდა გაიყიდო. მართალი თქვა მალხაზ ონიანმა: საახალწლოდ ინდაური თბილისში 100 ლარი ღირს და სვანი კაცის ფასი ნუთუ 50 ლარიაო. ჩვენი ნება რომ იყოს, ჩვენ მალხაზს ავირჩევდით.
_ გაიძახიან გზა გააკეთა ხელისუფლების კანდიდატმაო. კი მარა გზა მარტო მაისში გვჭირდება სვანებს?
- კი, შეიძლება კარგი კაცია, 14 მიცვალებული გაასვენა, მაგრამ ხალხი ასე არ უნდა დააჩაჩანაკო, რომ თავისი მკვდარი ვერ გაასვენოს. უსამართლო მთავრობაა, არ უყვართ ხალხი.
- რას გადაგვაყოლეს მკვდრების გასვენებას. აბა ერთი გვითხრან – ჩვენთვის თბილისიდან გამოგზავნილი ფულიდან, ბიუჯეტიდან, რამდენი მიდის ჩვენი დეპუტატის ჯიბეში?
- გაგიჟდები, იმდენი ხალხი დაწყდა ამ ზამთარს და ამომრჩეველთა რიცხვი გაზრდილია. რასაც უნდათ იმას ფორხილობენ. არავინაა უარის მთქმელი.
- ძალიან ბევრს ისევ საბჭოთა პასპორტი გვაქვს, იმის ფული და დრო არ გვაქვს, რომ ახალი საბუთი გავაკეთოთ. ზოგს საერთოდ არა აქვს დოკუმენტი, მარა აძლევს ხმას. აბა რა ვქნათ?
ლენტეხის ოლქის ყველა უბანზე ნაციონალურმა მოძრაობამ გაიმარჯვა. რეიტინგის მიხედვით სხვა პარტიათა მაჩვენებლები ამ თანმიმდევრობით განაწილდა - გაერთიანებული ოპოზიცია, ქრისტიან-დემოკრატები, ლეიბორისტები და რესპუბლიკელები.
მაჟორიტარებში სახელისუფლებო კანდიდატი ლიდერობდა, მეორე ადგილზე ამ რაიონის მკვიდრი მალხაზ ონიანი (ქართული პოლიტიკა ანუ დიდი ქართველი “ჰუმანისტის”, გოჩა ფიფიას თანამებრძოლი) გავიდა, ხოლო მესამე კი - ასევე ქვემო სვანი, რესპუბლიკელი სოსო მუკბანიანი იყო.
დები დამკვირვებლები ღამის 12 საათზე მივლასლასდით სახლში. უკვე ყველას ეძინა, მხოლოდ დეიდაჩემი გველოდებოდა. გაუხარდა ჩვენი დანახვა:
- ნაშუადღევს წავედი არჩევნებზე. რამდენი წელია თავს ვიმტვრევ და დღეს მივხვდი რას ნიშნავს თურმე “გამჭვირვალე არჩევნები”. ყურები ვცქვიტე:
- რას მიხვდი აბა, მითხარი.
- საარჩევნო ოთახში შეკრებილი ხალხი იყო გამჭვირვალე – სახეზე ეწერათ რა შედეგით დამთავრდებოდა ეს დღე, ვერ ფარავდნენ წარმატებით გამოწვეულ სიხარულს. ბრმა კი არა ვარ!
მე და ნატოს ისეთი სიცილი აგვივარდა, რომ ეზოში გამოვარდით ხმამაღლა გასაცინებლად. დავწყნარდით თუ არა, დეიდა გავაცილეთ და დავწექით.
თბილისში ჩამოსულს, არჩევნების გამაოგნებელი შედეგი არც გამკვირვებია.
ამ პირობებში, როცა ხელისუფლებამ ასორმოცდაათი მანდატიდან 120 აიღო, მხოლოდ საბჭოთა პერიოდი შეიძლება გაგახსენდეს.
1922 წლის საბჭოების I ყრილობის (იმდროინდელ პარლამენტში) დელეგატთა უმრავლესობა კომუნისტები იყვნენ, დანარჩენები, 5% კი – უპარტიოები. 1927 წლიდან, მათ უმნიშვნელო რაოდენობის კომკავშირელები (ВЛКСМ) დაემატნენ, ხოლო 1937 წლიდან კომუნისტები და უპარტიოები გაერთიანდნენ და კომსომოლი შთანთქეს. უფრო ზუსტად – იგი “დედის” წიაღს მოსწყდა და ცალკე დამკვიდრდა.
საბჭოთა ხალხი ეროვნულ საბჭოებსсс(СН ВС СССР) ხმას ერთხმად აძლევდა მანამ, სანამ ქვეყანა არ დალპა. მათ არჩევანი არასოდეს ჰქონიათ, რადგან პარტიაც ერთი იყო და მთავრობაც. ბედნიერების განცდა კი იდეოლოგიით გაბრუებულ ადამიანსაც აქვს და თავის ცხოვრებაზე პასუხისმგებელ, თავისუფალ მოქალაქესაც.
“... Well the Ukraine girls really knock me out
They leave the west behind
And Moscow girls make me sing and shout
The Georgia”s always on my my my mind
I am back in the USSR
You don’t know how lucky you are, boysBack in the USSR”
ხომ გახსოვთ! - საბჭოეთში დაბრუნებული ვაჟის ეს ლაციცი თავის ქვეყანასთან. პოლ მაკარტნის განმარტებით, ეს სიმღერა ჩაკ ბერის “Back in the USA”- ის პაროდია ყოფილა, სადაც უკვე ამერიკელი შეჰყეფს თავის სამოთხეს.
ლელა გაფრინდაშვილი
“ცხელი შოკოლადი” N40, 2008
ამ ვითარებაში, საქართველოს მოქალაქეებს, გამოსაფხიზლებლად, გამოგვადგება ჰაინრიხ ბიოლის სიტყვების შეხსენება: “ჩარევა – ეს ერთადერთი საშუალებაა იმისათვის, რომ რეალისტად დარჩე”. მწერალი, რომელიც გერმანული სოციალ-დემოკრატიის, ფაშიზმის და ომისშემდგომი ტერორის მოწმე იყო, არასდროს დარჩენილა უბრალო დამკვირვებლად. ყოველთვის ერეოდა ადამიანის წინააღმდეგ მიმართულ პროცესებში. სწორედ იმაზე წერდა, რაც განიცადა, თანაგანიცადა, დაგმო ან მიემხრო. რაც მთავარია, - საკუთარი მონაწილეობის და პასუხისმგებლობის ხარისხით კმაყოფილი და, მით უფრო, აღფრთოვანებული არასოდეს ყოფილა.
საარჩევნო პროცესზე დაკვირვებაც ჩარევაა, აქტიური ჩარევა, მაგრამ აქაც არის არსებითი ნიუანსები, რომელთა გაცნობიერების გარეშე შეუძლებელია საქართველოში გაყალბებათა ეპოქის დასრულება. მხოლოდ გარეგნული წესრიგი, საარჩევნო პროცედურების დაცვა ვერაფერს შეცვლის, თუ ყველა მოქალაქეს თანასწორად არ მიეცა თავისუფალი, მიუკერძოებელი არჩევანის გაკეთების საშუალება. ეს კი ნიშნავს, რომ ამომრჩევლის ნება დამოკიდებული უნდა იყოს საარჩევნო სუბიექტების პოლიტიკურ შეხედულებებზე და არა - ფულზე, შიშზე და ქრთამზე.
ზედამხედველობა, თვალთვალი და ჩარევა
ბავშვებს ნათესავებსა და ნაცნობებთან დაკავშირებული ამბები უფრო გვიზიდავდა, ვიდრე ინფანტილურ-მისტიკური ზღაპრები ველურ დალზე, სამძივარზე და მონადირე გივარგილზე. გასართობი ბევრი რამ გვქონდა, მაგრამ რელიგიურ რიტუალებზე და დაკრძალვის ცერემონიალზე ყველაზე მეტად ვერთობოდით.
ჭირის დღეზე, ოჯახისთვის ფულის შემკრები და დამთვლელი კაცი, პატივსაცემ ადამიანთა შორის, ყველაზე მნიშვნელოვანი იყო. ბაბუაჩემისგან ვიცოდი, რომ ამ “თანამდებობაზე” სანდო ხალხს ირჩევდნენ. მაგრამ ბოლშევიკების დროს ერთ-ერთ მათგანში თურმე ეჭვი შეეპარათ და დათვლის პროცესზე ზედამხედველი მიამაგრეს - შეურყვნელი რეპუტაციის, განსწავლული თანასოფლელი. თუმცა, სულ მალე გლეხებმა შეამჩნიეს, თუ როგორ აგვიანებდა ეს წყვილი ფულის დათვლისას, საგულდაგულოდ ჩარაზული კარების გახსნას და როგორი მოჭარბებული კმაყოფილების გრძნობით და პირზე კოცნით ემშვიდობებოდა ერთმანეთს. ბოლოს კი, როცა ზედამხედველის შვილი რაიონში დაიბარეს და სოფელში ცხენით ამობრძანდა, - ყველა დარწმუნდა, რომ ორთა კავშირში საბოლოოდ გაფორმდა. მაგრამ ვინ გაბედავდა ხმის ამოღებას?!
მოცალეობის ჟამს, ეს ამბავი ჩემს მეგობარ მექის მოვუყევი. გაგიჟდა, ახტა და ტაში შემოკრა. ცოტა კი მეუცნაურა, მაგრამ ვიცოდი რა მისი თავქარიანობის ამბავი, დავივიწყე. ამ დღიდან მოყოლებული, ყოველ გასვენების დღეს, მექი სადღაც იკარგებოდა. მეორე დილით გაბღენძილი გამომეცხადებოდა და არაკრაკებდა მითებს იმის თაობაზე, როგორ გაექცა დათვი, მგელი თუ ტურა. არცერთი სიტყვა არ დაეჯერებოდა!
ერთ ღამეს ქალები რაღაც უცნაურად დარბოდნენ, პირს თავსაფარში მალავდნენ და ბუტბუტებდნენ. მეორე დღეს უკვე ბავშვებმაც ვიცოდით, რომ მექის ნათესავი გოგონა ვიღაცამ გააუპატიურა და მოკლა. საშინელება ტრიალებდა, - ტირილი და გოდება. მოხუცი დედის სანუგეშო სიტყვები ვერავის მოეფიქრებინა.
მექი მთელი კვირა ჭირისუფალთან ტრიალებდა, მაგრამ დაკრძალვის დღეს ისევ გაუჩინარდა. აქ კი შევფიქრიანდი და ჩემი მეგობარი გოგონების გაფრთხილება გამახსენდა: ეგ უცნაური კი არა, - გიჟია და გირჩევნია თავი შორს დაიჭიროო. შევამჩნიეთ, რომ ღამ-ღამობით, როცა დასაძინებლად ვემზადებით და ვშიშვლდებით, - გვითვალთვალებსო. ამ ბიჭისადმი ჩემი გრძნობები ასეთ შეძახილებს არ ექვემდებარებოდა.
- ახლაც არ დაიჯერებ, რომ სულელია, ავადმყოფი და უღმერთო! – მომაძახა ქეთომ, ამპარტავნული ღიმილითა და დაწვრილებული თვალებით.
გული იმაზე ცუდს მიგრძნობდა, ვიდრე ერთი კვირის წინ მომხდარი ტრაგედია იყო. დაკრძალვის ღამეს, ემოციებისგან დაღლილი და გაბრუებული, დიდი ხანი ვიჯექი აივანზე და მთვარეს ველაპარაკებოდი. ამ დროს კუპრივით შავი არსება კიბეზე ამოძვრა და ხელი მტაცა. მექი!
- წამო, წამო, დამეხმარე! – მითხრა და ზედ არც კი შემოუხედავს, ისე გამაქანა მისი ნათესავის სახლისკენ. უკანა ეზოდან, ხის კიბით მეორე სართულის დიდ ოთახში
აღმოვჩნდით. მთელს იატაკზე ვაშლი, მსხალი, სიმინდი და გოგრა ეყარა.
- დაწექი, თვალები ამ ჭუჭრუტანებს დაუმიზნე და ქვემოთ ჩაიხედე. იატაკზე კარგად მოვთავსდი და ნახვრეტებს დავაშტერდი. ვხედავ - ჭირის დღეზე ოჯახის დასახმარებელი ფულის (გადასახური) შემგროვებელი კაცი დიდი ურდულით ჩარაზულ ოთახში ზის, შემოსულ თანხას ითვლის და პატარა ჩემოდანში ალაგებს, თან რაღაცას გამალებით წერს. - ახალ სიას წერს, ძველი დახია, რადგან ფული მოიპარა. მაგას ვაჩვენებ სეირს! – თქვა მექიმ, კბილები დააკრაჭუნა და შარვლის გახსნა დაიწყო. თავზარი დამეცა, ყველაზე საშინელი რამ ვიფიქრე – მგონი, მისი დაღუპული ნათესავის გზას უნდა გამიყენოს-მეთქი. მაგრამ შევცდი! მექიმ თავისი ფალოსი ჭუჭრუტანაში ჩაყო და, როგორც შემდეგ მითხრა, პირველი სართულზე დაბუდებული ავი სული “გაანაყოფიერა”. მე კი იქედან გონდაკარგული გამოვვარდი, პირდაპირ საწოლს ვეცი და საბანში საგულდაგულოდ გავეხვიე, ჯერ კიდევ დაეჭვებულმა იმაში, რომ ყველაფერი დამთავრდა. დილით ეს ჩვენი ლამარია (ნაყოფიერების ღვთაება სვანეთში) ისეთი სახით გამომეცხადა, ვითომ აქაც არაფერი. ჩემი საყვედურის ვერცერთი სიტყვა ვერ გაიგო და ხელი უიმედოდ ჩაიქნია. ერთი წელია ვუთვალთვალებო - მითხრა. როცა ჩვენი საიდუმლოს გახმაურება შევთავაზე, არ ესიამოვნა და საშინლად იუარა – მე მაგაში ვერ ჩავერევიო. მთელი საქმე მე შემომატოვა. ასეთ საინტერესო საკბილოს სადღა ვიპოვიდი?! და დავტრიალდი. რადგან ფულის მოპარვის და ძველი სიის განადგურების მომენტი არ დამინახავს და მოწმეც არავინ მყავდა, ამიტომ ბავშვების დარწმუნება გამიჭირდა. ამას დაემატა მრისხანება, რომელიც მექის ფალოსის ხსენებამ გამოიწვია. - მაგ გარყვნილს როგორ უნდა ვენდოთ! აქამდე სად იყო?! მისი ნათესავის გაქურდვამ თუ შეაწუხა, სხვების ჭირი ჭირი არ არის? გამოვიდეს და თქვას, ჩვენ რა შუაში ვართ, თუ თავი არ ჰქონდა რას უთვალთვალებდა?! – ამბობდნენ გოგონები, მაგრამ მე უკვე დარწმუნებული ვიყავი, რომ საქმე უკეთესობისკენ დაიძრა. ეს ამბავი მალე დამთავრდა: შემდეგ დაკრძალვაზე ოჯახისთვის გაღებულ დახმარებას სოფლის სამი კაცი იბარებდა და, ოჯახის წევრის თანდასწრებით, სამივე ითვლიდა.
10 დადუმებული მამაკაცი და 5 განრისხებული ქალი
იმ დღიდან მოყოლებული, რაც ლეიბორისტმა Lლეილა გაფრინდაშვილმა მაჟორიტარად კენჭისყრა გადაწყვიტა, მოსვენება დავკარგე. დღე ერთი იყო და ათი ნაცნობი ან კოლეგა მირეკავდა. უმრავლესობა დარწმუნებული იყო რომ ეს მე ვიყავი (ანუ ლელა=ლეილას) და ამიტომ ბევრმა “პრაიმ თაიმში”-ც კი “დამინახა”, ლეიბორისტული პროგრამის პრეზენტაციაზე. დაეჭვებულნიც იყვნენ, მაგრამ უფრო მეტად იმის გამო, რომ ლეიბორისტები “ვიკადრე” და არა იმიტომ, რომ პარტიაში შევედი.
ხალხი როგორც იქნა მოვიგერიე. მაგრამ გული კი დამწყდა, რომ სამოქალაქო საზოგადოების წარმომადგენლებს სახელი გატეხილი გვაქვს – ყველა ფიქრობს, რომ თვალი ხელისუფლებისკენ გვიჭირავს და ავტონომიური ინტერესი, ძალა და ავტორიტეტი არ გაგვაჩნია.
ამასობაში არჩევნებიც მოახლოვდა და 18 მაისს ქუთაისისკენ გავქუსლე. სამარშუტო ტაქსის მძღოლი ოქროპირი აღმოჩნდა: მის გვერდით მოკალათებულ ახალგაზრდას, ნაციონალური მოძრაობის აპოლოგეტს, წყნარად, არგუმენტირებულად ედუდუნებოდა ხელისუფლების შეცდომებზე, მაგრამ Qმოპასუხე ქვა და რკინა გამოდგა: თქვენ არეულობა, კორუფცია, უშუქობა და უგაზობა გინდათ და იმიტომ არ მოგწონთ ხელისუფლებაო. ეს თქვა და სასოწარკვეთილმა მძღოლმა უკან მსხდომებს გადმოგვხედა და საშველად მოგვმართა:
- აგერ, ძმაო, 15 ადამიანი ზის და ვკითხოთ რამდენი აძლევს ხმას ხელისუფლებას? – თქვა და ისე მოგვაშტერდა, რომ საჭე სულ დაავიწყდა. უმრავლესობის რეაქციით გაოგნებული, ცოტა ხანს შეჩერდა, ხელი ჩაიქნია და მთელი გზა ხმა აღარ ამოუღია: ათივე მამაკაცმა თვალები იატაკს მიაშტერა და კითხვა მიაყრუა. ქალებმა კი ისეთ დღეში ჩავაგდეთ მეხოტბე, რომ ლამის დროზე ადრე ჩასვლა გადაწყვიტა. ეს ამბავი გორის მისადგომებთან მოხდა და მთელი გზა მხოლოდ ქალები ვლაპარაკობდით და თანაც მხოლოდ პოლიტიკაზე.
გამჭვირვალე არჩევნები
ქუთაისში ჩემი და, ნატო, შემომიერთდა და 20 მაისს დილის 10 საათზე სვანთისკენ გავეშურეთ. გზაში მექის ამბავი გავიხსენეთ და ვთქვით _ რა კარგი იქნებოდა, რომ დაკვირვების მისეული მეთოდი ჩვენც გამოგვეყენებინა, მაგრამ სად არის სხვენის ან მეორე სართულის ფუფუნება - ჩვენი საარჩევნო უბანი საბჭოთა კულტურის სახლის ნარჩენებშია და მხოლოდ წინიდან დაკვირვების საშუალებას იძლევა, ზემიდან ვერ გადმოხედავ, ვერ უთვალთვალებ.
დილის 7 საათზე უბანი გავხსენით. ამომრჩეველთა ძირითადი ნაკადი შუადღის 3 საათამდე მოვიდა. საპრეზიდენტო არჩევნებს რომ შევადარე, ბევრი რამ მეცა თვალში: “სამართლიანი არჩევნების” დამკვირვებელი უბანზე აღარ იყო, იანვარში ოპოზიციურად განწყობილ დამკვირვებელთაგან უმრავლესობა ხმას არ იღებდა. მხოლოდ “ქართული პოლიტიკის” წარმომადგენელი გოგონა აქტიურობდა – ყველა შემომსვლელს ინიშნავდა და ძირითად სიებს ადარებდა.
შუადღისთვის მე და ნატომ ჩვენი უბნის უკანასკნელი მონაცემები ჩავიწერეთ, მანქანა ვიქირავეთ და კიდევ 5 უბანი მოვიარეთ. ყველგან სანიმუშო სიმშვიდე დაგვხვდა. მაგრამ უბნებთან შეკრებილი ხალხი მაინც ვერ ითმენდა და ჩიოდა. აზრს ძირითადად ოპოზიციურად განწყობილი ქალები გამოთქვამდნენ. ხელისუფლეების მომხრეები კი დუმდნენ.
_ ფულზე არ უნდა გაიყიდო. მართალი თქვა მალხაზ ონიანმა: საახალწლოდ ინდაური თბილისში 100 ლარი ღირს და სვანი კაცის ფასი ნუთუ 50 ლარიაო. ჩვენი ნება რომ იყოს, ჩვენ მალხაზს ავირჩევდით.
_ გაიძახიან გზა გააკეთა ხელისუფლების კანდიდატმაო. კი მარა გზა მარტო მაისში გვჭირდება სვანებს?
- კი, შეიძლება კარგი კაცია, 14 მიცვალებული გაასვენა, მაგრამ ხალხი ასე არ უნდა დააჩაჩანაკო, რომ თავისი მკვდარი ვერ გაასვენოს. უსამართლო მთავრობაა, არ უყვართ ხალხი.
- რას გადაგვაყოლეს მკვდრების გასვენებას. აბა ერთი გვითხრან – ჩვენთვის თბილისიდან გამოგზავნილი ფულიდან, ბიუჯეტიდან, რამდენი მიდის ჩვენი დეპუტატის ჯიბეში?
- გაგიჟდები, იმდენი ხალხი დაწყდა ამ ზამთარს და ამომრჩეველთა რიცხვი გაზრდილია. რასაც უნდათ იმას ფორხილობენ. არავინაა უარის მთქმელი.
- ძალიან ბევრს ისევ საბჭოთა პასპორტი გვაქვს, იმის ფული და დრო არ გვაქვს, რომ ახალი საბუთი გავაკეთოთ. ზოგს საერთოდ არა აქვს დოკუმენტი, მარა აძლევს ხმას. აბა რა ვქნათ?
ლენტეხის ოლქის ყველა უბანზე ნაციონალურმა მოძრაობამ გაიმარჯვა. რეიტინგის მიხედვით სხვა პარტიათა მაჩვენებლები ამ თანმიმდევრობით განაწილდა - გაერთიანებული ოპოზიცია, ქრისტიან-დემოკრატები, ლეიბორისტები და რესპუბლიკელები.
მაჟორიტარებში სახელისუფლებო კანდიდატი ლიდერობდა, მეორე ადგილზე ამ რაიონის მკვიდრი მალხაზ ონიანი (ქართული პოლიტიკა ანუ დიდი ქართველი “ჰუმანისტის”, გოჩა ფიფიას თანამებრძოლი) გავიდა, ხოლო მესამე კი - ასევე ქვემო სვანი, რესპუბლიკელი სოსო მუკბანიანი იყო.
დები დამკვირვებლები ღამის 12 საათზე მივლასლასდით სახლში. უკვე ყველას ეძინა, მხოლოდ დეიდაჩემი გველოდებოდა. გაუხარდა ჩვენი დანახვა:
- ნაშუადღევს წავედი არჩევნებზე. რამდენი წელია თავს ვიმტვრევ და დღეს მივხვდი რას ნიშნავს თურმე “გამჭვირვალე არჩევნები”. ყურები ვცქვიტე:
- რას მიხვდი აბა, მითხარი.
- საარჩევნო ოთახში შეკრებილი ხალხი იყო გამჭვირვალე – სახეზე ეწერათ რა შედეგით დამთავრდებოდა ეს დღე, ვერ ფარავდნენ წარმატებით გამოწვეულ სიხარულს. ბრმა კი არა ვარ!
მე და ნატოს ისეთი სიცილი აგვივარდა, რომ ეზოში გამოვარდით ხმამაღლა გასაცინებლად. დავწყნარდით თუ არა, დეიდა გავაცილეთ და დავწექით.
თბილისში ჩამოსულს, არჩევნების გამაოგნებელი შედეგი არც გამკვირვებია.
ამ პირობებში, როცა ხელისუფლებამ ასორმოცდაათი მანდატიდან 120 აიღო, მხოლოდ საბჭოთა პერიოდი შეიძლება გაგახსენდეს.
1922 წლის საბჭოების I ყრილობის (იმდროინდელ პარლამენტში) დელეგატთა უმრავლესობა კომუნისტები იყვნენ, დანარჩენები, 5% კი – უპარტიოები. 1927 წლიდან, მათ უმნიშვნელო რაოდენობის კომკავშირელები (ВЛКСМ) დაემატნენ, ხოლო 1937 წლიდან კომუნისტები და უპარტიოები გაერთიანდნენ და კომსომოლი შთანთქეს. უფრო ზუსტად – იგი “დედის” წიაღს მოსწყდა და ცალკე დამკვიდრდა.
საბჭოთა ხალხი ეროვნულ საბჭოებსсс(СН ВС СССР) ხმას ერთხმად აძლევდა მანამ, სანამ ქვეყანა არ დალპა. მათ არჩევანი არასოდეს ჰქონიათ, რადგან პარტიაც ერთი იყო და მთავრობაც. ბედნიერების განცდა კი იდეოლოგიით გაბრუებულ ადამიანსაც აქვს და თავის ცხოვრებაზე პასუხისმგებელ, თავისუფალ მოქალაქესაც.
“... Well the Ukraine girls really knock me out
They leave the west behind
And Moscow girls make me sing and shout
The Georgia”s always on my my my mind
I am back in the USSR
You don’t know how lucky you are, boysBack in the USSR”
ხომ გახსოვთ! - საბჭოეთში დაბრუნებული ვაჟის ეს ლაციცი თავის ქვეყანასთან. პოლ მაკარტნის განმარტებით, ეს სიმღერა ჩაკ ბერის “Back in the USA”- ის პაროდია ყოფილა, სადაც უკვე ამერიკელი შეჰყეფს თავის სამოთხეს.
ლელა გაფრინდაშვილი
“ცხელი შოკოლადი” N40, 2008