Femme Unique
ინტელექტუალური სიხარბე და პასუხისმგებლობა – ეს ორი, განუყრელი მეგობარი სულ თან მახლდა, ამ უნიკალური ქალის ცხოვრებისა და შემოქმედებას რომ ისე დავწაფებოდი, როგორც განუმეორებელი ტკბობისა და აღმოჩენების საგანძურს.
მაგრამ სიმონ დე ბოვუარის შესახებ წერისას საკმარისი საგზალი ვერ იქნება ის, რაც წაიკითხე. ამასთან აუცილებელია თვითრეფლექსია, შემეცნებულის საკუთარ ბედში, გამოცდილებაში და გონებაში გატარება, თანაგანცდისა და თანაწვდომის პერმანენტული მონაცვლეობა. ამის გარეშე ვერასდროს შეძლებ იმ სისავსის და მრავალმხრივობის გადმოცემას, რომლითაც იგი მარტივ, თვითტკბობას მიცემულ გონებათაგან გამოირჩევა.
თუ სიმონ დე ბოვუარის გზას მასთან ერთად გაივლი, შენთვის ახალი ჰორიზონტი გაიხსნება : სინამდვილე, რომელშიც ცხოვრობ და რჩები, უფრო მრავალფეროვანი და საინტერესო ხდება, მაგრამ შეცვლას, სილის გაწნას და გამოფხიზლებას მოითხოვს. და თუ შენს მეგზურს დაუჯერებ, მაშინ დღემდე “წაუკითხავ” შინაარსებს წაიკითხავ და “დაუწერელ” წიგნებს დაწერ.
ძველ, ეთნოგრაფიულ ტექსტებში ჩემი ხეტიალი სწორედ ბოვუარის დამსახურებაა. ძალიან მინდა სვანურიდან ნათარგმნი “ქალების წესი” ამ ესსესთან ერთად წაიკითხოთ, როგორც ერთერთი “წაუკითხავი” შინაარსი. ვინ იცის, რა ინტელექტუალური საზრდო იქნებოდა იგი კულტურაში ქალის ადგილის მკვლევარი ფრანგი ფემინისტისთვის?!
გზა ზრდილი გოგონადან ექსისტენციურ მარტოობამდე
სიმონ დე ბოვუარის გაცნობა მისი მემუარების გარეშე შეუძლებელია. აქ ამ უნიკალური ქალის აკადემიური და ლიტერატურული ნააზრევის გასაღებია. (ზრდილი ქალიშვილის მოგონებები- 1958; მოწიფულობის ძალა - 1960; საგნების ძალა -1963; შეჯამება - 1972). აქ ჩანს, რომ ცხოვრების სისავსის შეგრძნება, სინამდვილის წვდომა, განცდა და გააზრება მისი თანდაყოლილი ვნებაა. როგორ დაიწყო? თავდაპირველად საკუთარ თავს რელიგიაში ეძებდა: ლოცვებსა და აღსარებებში, შემდეგ – ინტელექტუალურ შრომაში, მოგვიანებით კი –
ლიტერატურაში. შეძლებული ოჯახის შვილმა კურ დეზირის კოლეჯი დაასრულა, როგორც კეთილშობილმა ქალიშვილმა და საუკეთესო მომავალმა დედამ. თოთხმეტი წლის ასაკში კი სულიერი მამის მარტენის დაუმსახურებელი საყვედურის შემდეგ ამბოხებას აწყობს: “... მისი სულელური ხელი კეფაზე მაწვებოდა, მაიძულებდა თავი უფრო დამეხარა, მიწისთვის მეცქირა, იგი სიკვდილამდე მაიძულებს ... მიწაზე ვიხოხო”.
ამ მომენტიდან იწყება წიგნების ეპოქა. “ჭეშმარიტების სიყვარულის გამო მე საკუთარი თავი უსაფრთხო მყუდროებას, საიმედო და მზამზარეულ ცხოვრებას გამოვგლიჯე”. ოჯახურ წესრიგსა და იდილიას გამოქცეული გოგონა ჟაკს უკავშირდება, ბიძაშვილს, რომელიც მას ლიტერატურული გმირების ბედში, ღამეული პარიზის ბოჰემურ სიმხურვალეში, ვნებების, “ნორმისა” და “მარგინალურის” წვდომაში მეგზურობდა. აქედან კი მისი გზა სორბონის უნივერსიტეტში მიდის, ფილოსოფიის ფაკულტეტზე, სადაც “ინტელექტუალური ბედისწერა”, ჟან-პოლ სარტრი, ელოდება:
“ჩვენ უამრავ საკითხზე ვსაუბრობდით, მაგრა ძირითადად იმაზე, რაც მე ყველაზე მეტად მაინტერესებდა: თავად ჩემს შესახებ. სხვები საკუთარ სამყაროში მექაჩებოდნენ, ... სარტრი, პირიქით, ჩემს გაგებას ჩემივე სისტემის, ღირებულებების, ჩანაფიქრების შუქზე ცდილობდა.
... მისი აზრით, მე უნდა გავფრთხილებოდი ყველაზე მნიშვნელოვანს ჩემში: თავისუფლებისკენ სწრაფვას, სიცოცხლის სიყვარულს, ცნობისწადილს, წერის სურვილს...
... პირველად ვიგრძენი, რომ ვიღაც ინტელექტუალურად ჩემზე ძლიერია... სარტრი ზუსტად შეეფერებოდა იმას, რაც თხუთმეტი წლის ასაკში ვისურვე: მასში მე იგივე მგზნებარე ვნებები აღმოვაჩინე, რაც საკუთარ თავში... უკვე სამუდამოდ: მე მას ყველაფერს გავუზიარებ. როცა, აგვისტოს დასაწყისში, ჩვენ ერთმანეთს დავშორდით, უკვე ვიცოდი, რომ ეს ადამიანი არასოდეს წავიდოდა ჩემი ცხოვრებიდან...”
ორი უნიკალური მოაზროვნის ცხოვრება სამუდამოდ შეერთდა , თან ისე, რომ ორივე მათგანი მკაფიოდ ჩანდა, რადგან არცერთი არ ცდილობდა მეორის დაჩრდილვას, დაქვემდებარებას, იგნორირებას და შთანთქმას. სარტრთან ერთ ჭერქვეშ არასოდეს უცხოვრია, მაგრამ სხადასხვა სასტუმროების ბინადარი ყოველთვის მისკენ იჩქაროდა: იდეების და მიზნების გადასახედად, შემეცნებითი წინსვლის განსაჭვრეტად.
ეს იყო ორი თვითობის თანაარსებობა და არა - მთელი, სადაც ერთი სუბიექტია, ხოლო მეორე – ობიექტი, სადაც ერთი თვითგამორკვეული და თვითრეალიზებულია, ხოლო მეორე – ამით ბედნიერი. ეს იყო ურთიერთობა ურთიერთ ვალდებულებების, იმპერატივების გარეშე. ინტელექტუალური მარტოობა და პერსონალური ავტონომია ის აუცილებელი პირობებია, რომლის გარეშეც სიმონ დე ბოვუარი მისი მეგზურისკენ არასდროს გაიხედავდა. რეალობა, სადაც ვერაფერს ცვლი და სადაც მოძრაობის შანსი არ არსებობს, მიუღებელია მისთვის.
ყოფიერების ერთადერთი რეალობა ადამიანია, რომელმაც თავისი სამყარო თავადვე უნდა აავსოს შინაარსით. თავისუფალი ნება და თავისუფლებისკენ სწრაფვა საზოგადოებრივ კანონებზე და ცრურწმენებზე ძლიერია. ამიტომაა, რომ ფრანგი ფემინისტი არასოდეს ერიდებოდა “წინააღმდეგ” წასვლას, სკეპტიკურ, დამანგრეველ, შემაჯანჯღარებელ კითხვებს. ამიტომაა, რომ 1949 წელს გამოსული მისი “მეორე სქესი” საფუძველს აცლის ქალის ჩაგვრის/დამორჩილების პატრიარქატულ ინჟინერიას, “ქალურობის” მშენებლობის ინტელექტუალურ ტრადიციას: აღზრდის სისტემა, მითოლოგია, ლიტერატურა, ფილოსოფია, ფსიქოლოგია, თეოლოგია.
სიმონ დე ბოვუარის აზრით, ფროიდისეული ფსიქოანალიზი (ანატომია – ეს ბედისწერაა) და ვულგარული მარქსიზმი (ადამიანის ბედი ეკონომიკურ პირობებზეა დამოკიდებული) ისევე , როგორც მთელი ისტორია ქალებს თავისუფლების ასპარეზს უხშობს, აფერხებს თვითგამორკვევისა და თვითდგენის პროცესს:
... ქალებად კი არ იბადებიან, ქალები ხდებიან. არც ბიოლოგიური, არც ფიზიკური, თუ ეკონომიკური ხვედრი არ განსაზღვრავს იმ ხატს, რომელსაც იძენს ადამიანის მდედრი საზოგადოებაში; მარტოოდენ ცივილიზაცია აყალიბებს მთლიანობაში ამ შუალედურ წარმონაქმნს მამრსა და კასტრატს შორის,.. “
“ქალის” კონსტრუირების აქამდე დაფარული და იგნორირებული გამოცდილება “მეორე
სქესის” უმთავრესი ნაწილია: მენსსტრუაცია და სექსუალური ინიციაცია, ნარცისი, შეყვარებული, მისტიკოსი და ლესბოსელი ქალი.
“მე ვიყავი თვრამეტი წლის როცა პირველად მენსტრუაცია მომივიდა. არავითარი გაფრთხილება ჩემთვის არ მოუციათ. ღამით დამეწყო ძლიერი სისხლდენა, რომელსაც მუცლის არეში ძლიერი ტკივილი ახლდა. მთელი ღამე, ვერცერთი წამით ვერ მოვისვენე. დილით გული მიცემდა; გავიქეცი დედასთან და ტირილ-ტირილით ვკითხე რჩევა. მაგრამ პასუხად მხოლოდ ეს მკაცრი შენიშვნა მივიღე: ` შენ უნდა შეგემჩნია უფრო ადრე და ასე არ დაგესვარა თეთრეული და ლოგინი~. სულ ეს იყო ახსნა. რასაკვირველია, თავს ვიტეხდი, რათა გამეგო რა დანაშაული შეიძლებოდა ჩამედინა...”
“... ქალის ვნება, ყოველგვარი საკუთარი უფლებების ტოტალური უარყოფაა... ქალს სურს, რომ მას დაეუფლონ... მაშასადამე, ის მოითხოვს ვიღაცას, ვინც მას დაეუფლება, ვინც თვითონ არ მიეცემა, ვინც საკუთარ მე-ს არ დაივიწყებს; პირიქით, ვისაც სურს თავისი მე სიყვარულში გაამდიდროს... ქალი მიეცემა და ამის წყალობით მამაკაცი ამაღლდება...”
“მე დავიწყე კეკლუცობა. მჭირდებოდა რაღაც `გამღიზიანებელი~. ძალიან მიყვარდა ცეკვა; ცეკვისას თვალებს ვხუჭავდი, რათა ამ სიამოვნებას სრულად მივცემოდი. . . ცეკვისას მე განვიცდიდი ერთგვარ ეკსგიბიციონიზმს, რადგანაც მგრძნობელობა ჩემში სიმორცხვეს ჯაბნიდა. პირველი წელი მგზნებარედ ვცეკვავდი. მიყვარდა ძილი და ბევრი მეძინა, ვმასტურბირებდი ყოველდღე, ხშირად მთელი საათის განმავლობაში . . . ხშირად იქამდე, რომ ოფლში ვიღვრებოდი, აღარ შემეძლო გაგრძელება და დაღლილი ვიძინებდი... ვიწვოდი და თანახმა ვიყავი ნებისმიერ მამაკაცზე, რომელიც ჩემს დამშვიდებას მოინდომებდა. მე ვეძებდი არა ინდივიდს, არამედ კაცს...”
“...რომ აღარ ვილაპარაკოთ თითქმის პათოლოგიურ შემთხვევებზე ისინი კი ხშირია, როდესაც დედა ერთგვარი ჯალათია, რომელიც ბავშვის ჩაგვრაში იკმაყოფილებს თავის დომინირებისა და სადისტურ ინსტინქტებს, მისი ქალიშვილი წარმოადგენს მოხერხებულ ობიექტს, რომლის სახითაც ის ცდილობს განმტკიცდეს როგორც სუვერენული სუბიექტი: დედის ეს პრეტენზიები გოგონას წინააღმდეგობისა და ამბოხისკენ უბიძგებს...”
“...არაფერია იმაზე მცდარი, ვიდრე ლესბოსური ინვერსიისა და მამაკაცურობის ერთმანეთში აღრევა. ბევრი ჰომოსექსუალი ქალია ოდალისკებს, კურტიზან ქალებს შორის, ყველაზე უფრო `ქალურ~ ქალებს შორის, და პირიქით, `მამაკაცური~ ქალების დიდი რაოდენობა ჰეტეროსექსუალურია. სექსოლოგები და ფსიქიატრები ასაბუთებენ, და ყოველდღიური დაკვირვებაც მოწმობს: `დაწყევლილი~ ქალების უმრავლესობა სწორედ სხვა ქალთა მსგავსია. არავითარი `ანატომიური ხვედრი~ არ განსაზღვრავს მათ სექსუალობას...”
“...როდესაც მამაკაცისა და ქალის სექსუალურ ურთიერთობებზე პირველად დამელაპარაკნენ, მე განვაცხადე, რომ ეს შეუძლებელია, რადგანაც მაშინ ჩემს მშობლებსაც უნდა ჰქონოდათ ეს, მე კი მათ მეტისმეტად ვცემდი პატივს და მათ შორის ასეთ ურთიერთობას ვერ ვიჯერებდი. ვამბობდი, რომ ეს მეტისმეტი საზიზღრობაა, რათა მე როდისმე იგივე ჩავიდინო. სამწუხაროდ ძალიან მალე, როდესაც გავიგონე რას აკეთებდნენ ჩემი მშობლები, დავრწმუნდი, რომ ვცდებოდი. ეს მომენტი აუტანელი იყო, მე დავიფარე სახეზე საბანი, დავიცე ყურები და მინდოდა ამ ადგილიდან ათასი კილომეტრით შორს ვყოფილიყავი...”
ასეთმა, აქამდე /გ/ამოუთქმელმა შინაარსებმა გამოიწვია დუმილსა და მსხვერპლშეწირვაში ჩაძირული საზოგადოების გაღიზიანება, მაგრამ ქალებისათვის სიმონ დე ბოვუარი ალტერნატივების არსებობის სიმბოლოდ იქცა და რწმენად, რომ ქალს, ყველაფრის მიუხედავად, შეუძლია საკუთარი ცხოვრებით ცხოვრება, საკუთარ ნებაზე, საკუთარი თავისთვის, თუ პირობითობებსა და ცრურწმენებს დაუძვრება. “50-60-იანი წლების წყვდიადში “მეორე სქესი” იყო საიდუმლო კოდი, რომლითაც ჩვენ, ახლახან გამოფხიზლებული ქალები, ერთმანეთთან ურთიერთობისას ვსარგებლობდით”- წერს ფრანგი ქალი.
ცხოვრება საკუთარი ნებით
სკანდალი საზოგადოების შეცნობას აჩქარებს. ეს ძალიან ჰგავს ჩვენს პიროვნებაში დაწყებულ შინაგან კონფლიქტს, რომელსაც ფარული ვნებების მიზეზებამდე მივყავართ. “ორიგინალური მწერალი ყოველთვის სკანდალურია” – ამბობს სიმონ დე ბოვუარი და ნევროზებისა და ფსიქოზების დაკვირვებას იწყებს. იგი აღმოაჩენს, რომ აქ ადამიანის ქცევა და ვნებები დაწმენდილი, პირველყოფილი სახითაა მოცემული. ფსიქოზების უთვალავ წახნაგში კი არსებული რეალობის მამხილებელი მასალა იმალება. მარგინალების სამყარო მისთვის ბევრად მიმზიდველია, ვიდრე წარმატებული მეცნიერების გარემოცვა. როგორც ფილოსოფოსს და მწერალს, განცდილი და შესწავლილი სამყარო ერთნაირად სჭირდებოდა.
ინტელექტუალური თანაცხოვრების ხუთი წლის თავზე სარტრისა და ოლგა კაზაკევიჩის სიყვარული იწყება. მასთან გატარებული შვებულება თრიაქივით აბრუებს ფილოსოფოსს. სიმონ დე ბოვუარი კი, როგორც მემატიანე “შედის” ამ კომუნიკაციაში და მთლიანად ივსება აკრძალვების წინააღმდეგ მებრძოლი ქალის სულისკვეთებით: “... იგი ადამიანური ხვედრის ტყვეობიდან თავის დაღწევას ცდილობდა... საიმოვნებას ზღვარდაუდებლად ეძლეოდა, ხანდახან გულისწასვლამდე ცეკვავდა...” 1943 წელს გამოქვეყნებულ რომანში “სტუმარი ქალი” სწორედ ეს “დანის პიზე გავლის” ისტორიაა გააზრებული და საფრთხე, რომელიც ამ საარაკო სტუმრმა მათ შეუქმნა.
სარტრი 1945 წლიდან ნიუ-იორკშია, მსახიობ დოლორეს ვანეტა ერენრაიხით გატაცებული. სიმონ დე ბოვუარი კი - ნელსონ ოლგრენს შეხდა. განუმეორებელი ქალით მოხიბლული ამერიკელი მწერალი მას ოჯახის შექმნას სთავაზობს. ეს შეუძლებელია, რადგან პარიზში კლოდ ლანცმანია, 17 წლით უმცროსი ჟურნალისტი, ვინც ასაკის სიავეებით შეშინებულ ქალს თავდავიწყებით უყვარს.
1954 წელს, როცა რომანი “მანდარინები” გონკურის პრიზით აღინიშნა, ნელსონი გაოგნებული დარჩა: ჩემი გრძნობების განსაჯაროებას ვერასდოს წარმოვიდგენდიო. ვინ იცის, რა ძალისხმევა დასჭირდა ოლგრენის დარწმუნებას, რომ მხატვრულ ნაწარმოებში მათი ურთიერთობის განზოგადებაა ნაცადი და არა – სარკისებური ასახვა.
ამ სიყვარულის ისტორიამ საზოგადოებას თავი მოგვიანებითაც შეახსენა, როცა 1998 წელს, ბოვუარისა და ამერიკელი მწერლის პირადი მიმოწერა გამოქვეყნდა სათაურით “ტრანსატლანტიკური სიყვარული”. აქ მკითხველი აბსოლუტურად მიწიერ სიმონ დე ბოვუარს ეზიარება: ოჯახზე, სახლის ზღურბლთან მომლოდინე საყვარელ ადამიანზე მეოცნებეს, რომელიც ადრესატს ხშირად “ქმარსაც” კი უწოდებს. “... მე ძილშიაც გელოდები, ჩემი გული სავსეა დაუოკებელი სურვილებით, რომლებიც სიხარულს მანიჭებს, რადგან ვიცი, რომ შენც იმავეს განიცდი. ღამე მშვიდობისა, საყვარელო, რა ნაზია ჩემი შენდამი სიყვარული ამ საღამოს..” სამასზე მეტი წერილის წაკითხვის შემდეგაც გაქვს განცდა, რომ ეს ვიღაც სხვაა და არა ის, ვინც მანამდე როგორც მეამბოხე და მოუხელთებედ ქალად გაგეცნო.
მოგზაურობა და ძიება, წვდომა და აღმოჩენა, სამყაროს მრავალფეროვნებასთან ზიარება – ეს ის საკვებია, რომელიც სიმონ დე ბოვუარს ეპისტემოლოგიურ შიმშილს უკმაყოფილებს. ამის გამოა, რომ ალჟირი, ბრაზილია, ისრაელი, იტალია, კუბა და საბჭოთა კავშირი ერთნაირად აინტერესებს. მაგრამ სოციალური მოძრაობა, საზოგადოებრივი ან პიროვნული ამბოხი მის გულს და გონებას ყველაზე მეტად ახარებს: ნუთუ ადამიანი ყველგან თავისუფლებას ესწრაფვის, ანგრევს და აშენებს, უარყოფს და ამკვიდრებს, ნუთუ საბჭოთა დისიდენტებს, რადიკალ-მემარცხენე, მაოისტ ახალგაზრდებს, ფრანგ სტუდენტებს, აბორტის ლეგალიზაციის მოთხოვნით გამოსულ ქალებს, უნგრელ ანტისაბჭოთა აქტივისტებს და ერნესტო ჩე გევარას ერთი და იგივე ნება ამოძრავებს? დიახ, ასეა!. “ადამაინის ცხოვრება არ კარგავს აზრს მანამ, სანამ მას სიყვარულით, მეგობრობით, თანაგრძნობით და უსამართლობის წინააღმდეგ პროტესტით სხვების ცხოვრებაში საზრისის შეტანა შეუძლია. ადამიანი მხოლოდ სხვების თავისუფლებით შეიძლება გახდეს თავისუფალი.”- ამბობს სომონ დე ბოვუარი და სარტრთან ერთად ასეთი ადამიანების თუნდაც ზოგჯერ სუსტ, განწირულ სულისკვეთებას საკუთარ ხმას უერთებს.
1963 წელს საბჭოთა კავშირშიც “ყინულის ლღობის” პროცესზე დაკვრვების სურვილმა ჩამოიყვანა. იგი და სარტრი საქართველოს 5 სექტემბერს ესტუმრნენ. ყველაფერი მოსკოვში შედგენილი, “თვალის ამხვევი” პროტოკოლის მიხედვით ხდებოდა: მცხეთა, მუზეუმები და კოლეურნეობა მოატარეს, მაგრა, ახალგაზრდა ფილოსოფოსებთან შეხვედრაზე უარი უთხრეს. მათთვის ნათელი გახდა, რომ ამ ქვეყანაში საიმედო ძვრები ძალიან იგვიანებდა: მართალია თვალები არ მივარგა, მაგრამ ბრმა არ ვარ და მაღაზიების ვიტრინებიც დავინახე და პურის რიგებიც – უთხრა სარტრმა მზია ბაქრაძეს, რომელიც მისი და ბოვუარის მეგობარი იყო და თბილისური დღეები მათთან ერთად გაატარა. მანვე არაჩვეულებრივად აღწერა საკუთარი დაკვირვება, რომელმაც ჩემზე ძალიან იმოქმედა:
“... მათ ყოველთვის ჯერ ცალ-ცალკე ვხვდებოდი, ჯერ ბოვუარს, შემდეგ კი სარტრს. ხშირად ერთიდაიგივე შეკითხვებს ვუსვამდი. ძალიან ვნანობ, რომ იმხანად დიქტოფონი არ გამაჩნდა ჩვენი საუბრების ჩასაწერად. უფრო სწორად, მათი პასუხების აღსაბეჭდად ფირზე. ეს პასუხები ჩაწერილი რომ ყოფილიყო, ჩანაწერებში მსმენელი ქალისა და მამაკაცის ხმებს, ცხადია, გაარჩევდა, ინტონაციას, ხმის ტემბრს, მაგრამ რაც შეეხება მათი პასუხების შინაარსს, მოსაზრება იქნებოდა თუ რჩევა, პრობლემის ახსნა თუ არგუმენტების ლოგიკა, ნაწარმოებთა, პერსონაჟებისა თუ მწერლების მიმართ მათი დამოკიდებულება, ყველაფერი ზუსტად ერთნაირი ჰქონდათ. ერთნაირად აზროვნებდნენ, ერთნაირ დასკვნებს აკეთებდნენ, ერთნაირად უყურებდნენ ამა თუ იმ საკითხს ისე, როგორც ტყუპებს ერთმანეთისგან ხშირად ვერ არჩევენ, მათი გონებაც და აზროვნებაც წყლის ორი წვეთივით ჰგავდა ერთმანეთს.” ( მზია ბაქრაძე “დაუვიწყარ მოგონებათა რამდენიმე ეპიზოდი”, გაზეთი “ჩვენი მწერლობა”, 19-26 აპრილი, 2002).
დაშორება და სიკვდილი
60-იან წლებში ჟან-პოლ სარტრის ცხოვრებაში ახალი სიყვარული, ორლეტა ელკაიმი გამოჩნდა, რომელიც მოგვიანებით ფილოსოფოსმა იშვილა კიდეც და მემკვიდრედაც აღიარა. ამბობენ, რომ ამ საქციელმა სიმონ დე ბოვუარი შეძრა და საპასუხოდ სილვია ლე ბონის შვილობილობა გადაწყვიტა.
1980 წელს სარტრი გარდაიცვალა. სულ მალე კი ფრანგი ფემინისტის ახალი ნაშრომი “ გამომშვიდობების ცერემინია” გამოქვეყნდა, სადაც ვკითხულობ : “მისმა სიკვდილმა ჩვენ დაგვაშორა. ჩემი სიკვდილი კვლავ ვერ შეგვაერთებს. ეს უკვე თავისთავად მშვენიერია, რომ ჩვენ ასე ხანგრძლივად შევძელით ჰარმონიულად გვეცხოვრა”. მან უკვე შეიცნო და განიცადა სიცოცხლე, გაიაზრა და შემოიჩვია სიკვდილი თავის ნოველებში: “ყველა ადამიანი მოკვდავია” (1946), “უნაზესი სიკვდილი” (1964) და “სიბერე”(1970). ალბათ ამიტომ გადაწყვიტა, - პარიზის ერთერთ საავადმყოფოში, საკუთარ აღსასრულს მარტო შეხვედროდა, მის უკვდავმყოფელ ექსისტენციურ მარტოობაში!
პ.ს. სიმონ დე ბოვუარის “მეორე სქესი” მალე ქართულად გამოვა. მას ფრანგულიდან პროფესორი მზია ბაქრაძე თარგმნის, თავისი განუმეორებელი მეგობრისადმი დიდი პატივისცემის ნიშნად. მე კი მაქვს ბედნიერება წიგნის რედაქტორი ვიყო.
ლელა გაფრინდაშვილი
დაიბეჭდა ჟურნალში "ცხელი შოკოლადი"
მარტი, 2011, N 69
